Psychologia eksperymentalna

Część serii na
Psychologia
Zarys Historia Podpola
Typy podstawowe Nieprawidłowy Behawioralne Genetyka behawioralna Biologiczny Poznawcze / Kognitywizm Porównawczy Międzykulturowy Kulturalny Mechanizm różnicowy Rozwojowy Ewolucyjny Eksperymentalny Matematyczny Neuropsychologia Osobowość Pozytywny psychodynamiczny Ilościowy Społeczny
Psychologia stosowana Analiza zachowań stosowanych Kliniczny Społeczność Konsument Doradztwo Krytyczny Edukacyjny Środowiskowy Ergonomia Kryminalistycznych Zdrowie Humanistyczny Przemysłowe i organizacyjne Psychometria Prawny Medyczny Wojskowy Muzyka Zdrowie zawodowe Polityczny Religia Szkoła Sport Ruch drogowy
Listy Disciplines Organizations Psychologists Psychotherapies Publications Research methods Theories Timeline Topics
Portal psychologiczny
v T mi

Psychologia eksperymentalna odnosi się do pracy wykonywanej przez tych, którzy stosują metody eksperymentalne w badaniach psychologicznych i procesach leżących u ich podstaw. Psychologowie eksperymentalni zatrudniają ludzi i zwierzęta do badania wielu tematów, w tym (między innymi) wrażeń i percepcji , pamięci , poznania , uczenia się , motywacji , emocji ; procesów rozwojowych , psychologii społecznej i ich neuronalnych substratów . ^[1]

Historia

Wczesna psychologia eksperymentalna

Wilhelm Wundt

Psychologia eksperymentalna pojawiła się jako nowoczesna dyscyplina akademicka w XIX wieku, kiedy Wilhelm Wundt wprowadził matematyczne i eksperymentalne podejście do tej dziedziny. Wundt założył pierwsze laboratorium psychologiczne w Lipsku w Niemczech . ^[2] Inni psychologowie eksperymentalni, w tym Hermann Ebbinghaus i Edward Titchener , włączyli introspekcję do swoich metod eksperymentalnych.

Karol Dzwon

Charles Bell był brytyjskim fizjologiem , którego głównym wkładem były badania nad układem nerwowym . Napisał broszurę podsumowującą jego badania nad królikami. Jego badania wykazały, że nerwy czuciowe wchodzą w tylne (grzbietowe) korzenie rdzenia kręgowego, a nerwy ruchowe wychodzą z przednich (brzusznych) korzeni rdzenia kręgowego. Jedenaście lat później francuski fizjolog Francois Magendie opublikował te same odkrycia, nie zdając sobie sprawy z badań Bella. Ponieważ Bell nie opublikował swoich badań, odkrycie to nazwano prawem Bell-Magendie . Odkrycie Bella obaliło przekonanie, że nerwy przenoszą wibracje lub duchy.

Ernst Heinrich Weber

Weber był niemieckim lekarzem, któremu przypisuje się bycie jednym z twórców psychologii eksperymentalnej. Głównymi zainteresowaniami Webera były zmysł dotyku i kinesteza. Jego najbardziej pamiętnym wkładem w dziedzinę psychologii eksperymentalnej jest sugestia, że ​​osądy różnic sensorycznych są względne, a nie bezwzględne. Ta teoria względności jest wyrażona w „Prawo Webera”, które sugeruje, że tylko zauważalna różnica , lub jnd , jest stałą proporcją poziomu trwającego bodźca. Prawo Webera jest wyrażone jako równanie:

${\displaystyle {\frac {\delta I}{I}}=k}$

gdzie${\displaystyle I\!}$to oryginalna intensywność stymulacji,${\ Displaystyle \ Delta I \!}$jest dodatkiem do niego wymaganym do postrzegania różnicy ( jnd ), a k jest stałą. Tak więc, aby k pozostało stałe,${\ Displaystyle \ Delta I \!}$musi rosnąć wraz ze wzrostem . Prawo Webera uważane jest za pierwsze prawo ilościowe w historii psychologii. ^[3]

Gustav Fechner

Fechner opublikował w 1860 to, co uważane jest za pierwsze dzieło psychologii eksperymentalnej, „Elemente der Psychophysik”. ^[4] Niektórzy historycy datują początek psychologii eksperymentalnej od publikacji „Elemente”. Weber nie był psychologiem i to Fechner uświadomił sobie znaczenie badań Webera dla psychologii. Fechner był głęboko zainteresowany naukowym badaniem relacji umysł-ciało, które stało się znane jako psychofizyka . Wiele badań Fechnera koncentrowało się na pomiarze progów psychofizycznych i tylko zauważalnych różnic , a on wymyślił psychofizyczną metodę granic, metodę ciągłych bodźców i metodę dostosowania, które są nadal w użyciu.

Oswald Külpe

Oswald Külpe jest głównym założycielem Szkoły Würzburskiej w Niemczech. Był uczniem Wilhelma Wundta przez około dwanaście lat. W przeciwieństwie do Wundta, Külpe wierzył, że eksperymenty są możliwe do przetestowania wyższych procesów umysłowych. W 1883 napisał Grundriss der Psychologie, który zawierał fakty ściśle naukowe i nie wspominał o myśli. ^[4] Brak myśli w jego książce jest dziwny, ponieważ Szkoła Würzburska kładzie duży nacisk na nastawienie mentalne i myślenie bezobrazowe.

Szkoła w Würzburgu

Praca Szkoły Würzburskiej była kamieniem milowym w rozwoju psychologii eksperymentalnej. Szkoła została założona przez grupę psychologów pod kierownictwem Oswalda Külpe i stanowiła alternatywę dla strukturalizmu Edwarda Titchenera i Wilhelma Wundta. Osoby w szkole koncentrowały się głównie na operacjach umysłowych, takich jak nastawienie mentalne ( Einstellung) i myśl bezobrazowa. Nastawienie psychiczne wpływa na percepcję i rozwiązywanie problemów bez świadomości jednostki; może być wywołany przez instrukcje lub doświadczenie. Podobnie, według Külpe, myśl bezobrazowa składa się z czystych aktów mentalnych, które nie zawierają obrazów mentalnych. Przykładem zestawu mentalnego był William Bryan, amerykański student pracujący w laboratorium Külpe. Bryan przedstawiał badanym karty z bezsensownymi sylabami napisanymi w różnych kolorach. Badanym kazano zwracać uwagę na sylaby, przez co nie pamiętali kolorów bezsensownych sylab. Takie wyniki sprawiły, że ludzie zaczęli kwestionować zasadność introspekcji jako narzędzia badawczego i doprowadziły do ​​upadku woluntaryzmu i strukturalizmu. Praca szkoły würzburskiej wpłynęła później na wieluPsychologowie Gestalt , w tym Max Wertheimer .

George Trumbull Ladd

Psychologię eksperymentalną wprowadził do Stanów Zjednoczonych George Trumbull Ladd , który w 1879 r. założył laboratorium psychologiczne Uniwersytetu Yale . W 1887 r. Ladd opublikował Elements of Physiological Psychology , pierwszy amerykański podręcznik obszernie omawiający psychologię eksperymentalną. Pomiędzy założeniem przez Ladda Yale Laboratory i jego podręcznika, centrum psychologii eksperymentalnej w USA przeniosło się na Uniwersytet Johnsa Hopkinsa , gdzie George Hall i Charles Sanders Peirce poszerzali i kwalifikowali prace Wundta.

Charles Sanders Peirce

Wraz ze swoim uczniem Josephem Jastrowem Charles S. Peirce losowo przydzielił ochotników do zaślepionego projektu z powtarzanymi pomiarami, aby ocenić ich zdolność do rozróżniania ciężarów. ^{[5] [6] [7] [8]} Eksperyment Peirce'a zainspirował innych badaczy psychologii i edukacji, którzy rozwinęli tradycję badawczą losowych eksperymentów w laboratoriach i specjalistycznych podręcznikach w XIX wieku. ^{[5] [6] [7] [8]} Eksperymenty Peirce-Jastrow zostały przeprowadzone jako część pragmatycznego programu Peirce'a mającego na celu zrozumienie ludzkiej percepcji; inne badania dotyczyły percepcji światła itp. Podczas gdy Peirce czynił postępy w psychologii eksperymentalnej i psychofizyce , rozwijał również teorię wnioskowania statystycznego , która została opublikowana w „ Illurations of the Logic of Science ” (1877–78) i „ A Teoria wnioskowania prawdopodobnego ” (1883); w obu publikacjach podkreślano znaczenie wnioskowania opartego na randomizacji w statystyce. Do Peirce'a i psychologii eksperymentalnej należy zaszczyt wynalezienia losowych eksperymentów na dziesięciolecia przed innowacjami Jerzego Neymana i Ronalda Fishera w rolnictwie. ^{[5] [6] [7] [8]}

Filozofia pragmatyczna Peirce'a obejmowała także obszerną teorię reprezentacji umysłowych i poznania, którą studiował pod nazwą semiotyka . ^[9] Uczeń Peirce'a, Joseph Jastrow , kontynuował przeprowadzanie losowych eksperymentów przez całą swoją wybitną karierę w psychologii eksperymentalnej, z których większość została później uznana za psychologię poznawczą . Nastąpiło odrodzenie zainteresowania pracą Peirce'a w dziedzinie psychologii poznawczej. ^{[10] [11] [12]} Inny uczeń Peirce'a, John Dewey , prowadził eksperymenty na ludzkim poznaniu , zwłaszcza w szkołach, jako część jego „logiki eksperymentalnej” i „filozofii publicznej”.

XX wiek

W połowie XX wieku behawioryzm stał się dominującym paradygmatem w psychologii, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych . Doprowadziło to do pewnego zaniedbania zjawisk psychicznych w psychologii eksperymentalnej. W Europie tak było w mniejszym stopniu, ponieważ psychologia europejska była pod wpływem psychologów, takich jak Sir Frederic Bartlett , Kenneth Craik , WE Hick i Donald Broadbent , którzy skupiali się na takich tematach, jak myślenie , pamięć i uwaga . Położyło to podwaliny pod dalszy rozwój psychologii poznawczej.

W drugiej połowie XX wieku zwrot „psychologia eksperymentalna” zmienił swoje znaczenie z powodu ekspansji psychologii jako dyscypliny oraz wzrostu rozmiaru i liczby jej poddyscyplin. Psychologowie eksperymentalni stosują szereg metod i nie ograniczają się do podejścia ściśle eksperymentalnego, częściowo dlatego, że rozwój filozofii nauki wpłynął na wyłączny prestiż eksperymentów. Natomiast metoda eksperymentalna jest obecnie szeroko stosowana w dziedzinach takich jak psychologia rozwojowa i społeczna , które wcześniej nie były częścią psychologii eksperymentalnej. Wyrażenie to jest jednak nadal używane w tytułach wielu uznanych towarzystw naukowych i czasopism naukowych o wysokim prestiżu, a także niektóre uniwersyteckie kierunki studiów z psychologii.

Metodologia

Solidna metodologia jest niezbędna do badania złożonych procesów behawioralnych i umysłowych, a to oznacza w szczególności staranne zdefiniowanie i kontrolę zmiennych eksperymentalnych.

Założenia

Empiryzm

^{[ potrzebne cytowanie ]}

Być może najbardziej podstawowym założeniem nauki jest to, że faktyczne stwierdzenia o świecie muszą ostatecznie opierać się na obserwacjach świata. To pojęcie empiryzmu wymaga, aby hipotezy i teorie były testowane w oparciu o obserwacje świata przyrody, a nie o rozumowanie aprioryczne, intuicję lub objawienie.

Testowalność

Ściśle związana z empiryzmem jest idea, że ​​aby prawo lub teoria naukowa była użyteczna, musi być testowalna dostępnymi metodami badawczymi. Jeśli teorii nie można przetestować w żaden możliwy sposób, wielu naukowców uważa ją za bezsensowną. Testowalność implikuje falsyfikowalność , co oznacza, że ​​pewien zestaw obserwacji może udowodnić, że teoria jest niepoprawna. ^[13] Testowalność została podkreślona w psychologii, ponieważ wpływowe lub dobrze znane teorie, takie jak te Freuda, były trudne do przetestowania.

Determinizm

^{[ potrzebne cytowanie ]}

Psychologowie eksperymentalni, podobnie jak większość naukowców, akceptują pojęcie determinizmu . Jest to założenie, że każdy stan obiektu lub zdarzenia jest określony przez wcześniejsze stany. Innymi słowy, zjawiska behawioralne lub umysłowe są zazwyczaj określane w kategoriach przyczyny i skutku. Jeśli zjawisko jest wystarczająco ogólne i szeroko potwierdzone, można je nazwać „prawem”; teorie psychologiczne służą do organizowania i integrowania praw.

skąpstwo

Inną przewodnią ideą nauki jest skąpstwo, poszukiwanie prostoty. Na przykład większość naukowców zgadza się, że jeśli dwie teorie równie dobrze radzą sobie z zestawem obserwacji empirycznych, powinniśmy preferować prostszą lub bardziej oszczędną z nich. Godny uwagi wczesny argument przemawiający za skąpstwem został przedstawiony przez średniowiecznego angielskiego filozofa Williama Ockhama iz tego powodu zasada skąpstwa jest często określana jako brzytwa Ockhama . ^[14]

Definicja operacyjna

Niektórzy znani behawioryści, tacy jak Edward C. Tolman i Clark Hull , spopularyzowali ideę operacjonizmu lub definicji operacyjnej. Definicja operacyjna zakłada, że ​​pojęcie należy zdefiniować w kategoriach konkretnych, obserwowalnych procedur. Psychologowie eksperymentalni próbują zdefiniować obecnie nieobserwowalne zjawiska, takie jak zdarzenia psychiczne, łącząc je z obserwacjami łańcuchami rozumowania. ^[15]

Eksperymenty

W eksperymentach ludzie często reagują na bodźce wzrokowe, słuchowe lub inne, postępując zgodnie z instrukcjami podanymi przez eksperymentatora; zwierzęta mogą być podobnie „instruowane” przez nagradzanie odpowiednich odpowiedzi. Od lat 90. komputery są powszechnie używane do automatyzacji prezentacji bodźców i pomiarów behawioralnych w laboratorium. Eksperymenty behawioralne zarówno na ludziach, jak i na zwierzętach zazwyczaj mierzą czas reakcji, wybór spośród dwóch lub więcej alternatyw i/lub szybkość reakcji lub siłę; mogą również rejestrować ruchy, mimikę twarzy lub inne zachowania. Eksperymenty z ludźmi mogą również uzyskać pisemne odpowiedzi przed, w trakcie i po procedurach eksperymentalnych. Psychofizjologicznaeksperymenty z kolei mierzą aktywację mózgu lub (głównie u zwierząt) pojedynczych komórek podczas prezentacji bodźca za pomocą metod takich jak fMRI , EEG , PET lub podobnych.

Kontrola zmiennych zewnętrznych , minimalizacja możliwości błędu eksperymentatora , równoważenie kolejności zadań eksperymentalnych, odpowiednia wielkość próby , stosowanie definicji operacyjnych , nacisk na wiarygodność i trafność wyników oraz właściwa analiza statystyczna mają kluczowe znaczenie dla metod eksperymentalnych w psychologii . Ponieważ zrozumienie tych zagadnień jest ważne dla interpretacji danych z prawie wszystkich dziedzin psychologii, studia licencjackie z psychologii zwykle obejmują obowiązkowe kursy z metod badawczych i statystyki .

Eksperyment rozstrzygający to taki, który ma na celu jednoczesne przetestowanie kilku hipotez. W idealnym przypadku jedna hipoteza może zostać potwierdzona, a wszystkie inne odrzucone. Jednak dane mogą być również zgodne z kilkoma hipotezami, co wymaga dalszych badań w celu zawężenia możliwości.

Badanie pilotażowe można przeprowadzić przed dużym eksperymentem w celu wypróbowania różnych procedur, określenia optymalnych wartości zmiennych eksperymentalnych lub wykrycia słabości projektu eksperymentu. Badanie pilotażowe może nie być eksperymentem, jak zwykle definiuje się; może na przykład składać się po prostu z samooceny . ^[16]

W eksperymencie terenowym uczestnicy są obserwowani w naturalistycznym otoczeniu poza laboratorium. Eksperymenty terenowe różnią się od badań terenowych tym, że pewną częścią środowiska ( pole ) manipuluje się w sposób kontrolowany (na przykład badacze dają różne rodzaje zabawek dwóm różnym grupom dzieci w przedszkolu). Kontrola jest zwykle bardziej luźna niż w warunkach laboratoryjnych. ^[17]

Inne metody badawcze, takie jak studium przypadku , wywiad, sondaże i obserwacja naturalistyczna , są często stosowane przez psychologów. Nie są to metody eksperymentalne, ponieważ brakuje w nich takich aspektów, jak dobrze zdefiniowane, kontrolowane zmienne, randomizacja i izolacja od niepożądanych zmiennych.

Eksperymenty laboratoryjne w psychologii

Niezawodność i ważność

Niezawodność

Niezawodność mierzy spójność lub powtarzalność obserwacji. Na przykład jednym ze sposobów oceny wiarygodności jest metoda „test-retest”, polegająca na jednorazowym pomiarze grupy uczestników, a następnie testowaniu ich po raz drugi, aby sprawdzić, czy wyniki są spójne. Ponieważ sam pierwszy test może zmienić wyniki drugiego testu, często stosuje się inne metody. Na przykład w pomiarze „podział na połowę” grupę uczestników dzieli się losowo na dwie porównywalne podgrupy, a wiarygodność mierzy się porównując wyniki testów z tych grup. Należy zauważyć, że wiarygodna miara wymaga nie dają ważnego wniosku. ^[18]

Ważność

Trafność mierzy względną dokładność lub poprawność wniosków wyciągniętych z badania. Aby ilościowo określić trafność pomiaru, należy go porównać z kryterium. Na przykład, aby określić ważność testu umiejętności akademickich, test ten można przeprowadzić grupie studentów, a wyniki skorelować ze średnimi ocen poszczególnych osób w tej grupie. Jak pokazuje ten przykład, często kontrowersje budzi dobór odpowiednich kryteriów dla danego działania. Ponadto wniosek może być ważny tylko w zakresie, w jakim obserwacje, na których się opiera, są wiarygodne.

Wyróżniono kilka typów ważności, jak następuje:

Ważność wewnętrzna

Trafność wewnętrzna odnosi się do zakresu, w jakim zbiór wyników badań dostarcza przekonujących informacji o przyczynowości. ^[19] Wysoka trafność wewnętrzna implikuje, że eksperymentalny projekt badania wyklucza wpływy zewnętrzne, tak że można z pewnością stwierdzić, że zmiany zmiennej niezależnej spowodowały jakiekolwiek obserwowane zmiany w zmiennej zależnej.

Ważność zewnętrzna

Trafność zewnętrzna odnosi się do zakresu, w jakim wynik eksperymentu można uogólnić, aby zastosować go do innych sytuacji niż eksperyment — na przykład do innych ludzi, innych środowisk fizycznych lub społecznych, a nawet innych kultur. ^{[20] [21]}

Ważność konstrukcji

Trafność konstrukcyjna odnosi się do zakresu, w jakim zmienne niezależne i zależne w badaniu reprezentują abstrakcyjne hipotetyczne zmienne będące przedmiotem zainteresowania. ^[22] Innymi słowy, ma to związek z tym, czy zmienne manipulowane i/lub mierzone w badaniu dokładnie odzwierciedlają zmienne, którymi badacz miał nadzieję manipulować. Trafność konstrukcji odzwierciedla również jakość definicji operacyjnych. Jeśli badacz wykonał dobrą robotę przekształcenia abstraktu w obserwowalny, trafność konstruktu jest wysoka.

Ważność koncepcyjna

Trafność koncepcyjna odnosi się do tego, jak dobrze konkretne badania odwzorowują szerszą teorię, do testowania której zostały zaprojektowane. Trafność koncepcyjna i konstrukcyjna mają ze sobą wiele wspólnego, ale trafność koncepcyjna wiąże badanie z szerokimi zagadnieniami teoretycznymi, podczas gdy trafność konstrukcyjna ma więcej wspólnego z określonymi manipulacjami i miarami.

Skale pomiaru

Pomiar można zdefiniować jako „przypisanie liczb do obiektów lub wydarzeń zgodnie z zasadami”. ^{[23] [24]} Prawie wszystkie eksperymenty psychologiczne obejmują jakiś rodzaj pomiaru, choćby w celu określenia rzetelności i trafności wyników, i oczywiście pomiar jest niezbędny, jeśli wyniki mają być odpowiednie dla teorii ilościowych.

Reguła przypisywania numerów do właściwości obiektu lub zdarzenia nazywana jest „skalą”. Poniżej przedstawiono podstawowe skale stosowane w pomiarze psychologicznym. ^[24]

Pomiar nominalny

W skali nominalnej liczby są używane po prostu jako etykiety – równie dobrze sprawdzają się litery lub nazwy. Przykładami są liczby na koszulkach piłkarzy lub baseballistów. Etykiety są bardziej przydatne, jeśli tę samą etykietę można nadać więcej niż jednej rzeczy, co oznacza, że ​​rzeczy są w pewien sposób równe i można je sklasyfikować razem.

pomiar porządkowy

Skala porządkowa wynika z porządkowania lub klasyfikowania obiektów, tak że A jest większe niż B, B jest większe niż C i tak dalej. Wiele eksperymentów psychologicznych daje tego rodzaju liczby; na przykład, uczestnik mógłby uszeregować zapachy w taki sposób, że A jest przyjemniejszy niż B, a B jest przyjemniejszy niż C, ale te rankingi („1, 2, 3…”) nie określą, o ile zapach różnił się od innego. Niektóre statystyki można obliczyć na podstawie miar porządkowych — na przykład korelacja mediany , percentyla i rzędu — ale innych, takich jak odchylenie standardowe , nie można właściwie użyć.

Pomiar interwałowy

Skala interwałowa jest konstruowana poprzez określenie równości różnic między mierzonymi rzeczami. Oznacza to, że liczby tworzą skalę interwałową, gdy różnice między liczbami odpowiadają różnicom między zmierzonymi właściwościami. Na przykład można powiedzieć, że różnica między 5 a 10 stopni na termometrze Fahrenheita jest równa różnicy między 25 a 30, ale nie ma sensu mówić, że coś o temperaturze 20 stopni Fahrenheita jest „dwa razy gorętsze” niż coś o temperaturze 20 stopni Fahrenheita. temperatura 10 stopni. (Takie stosunki mają znaczenie w bezwzględnej skali temperatury, takiej jak skala Kelvina. Patrz następna sekcja.) „Standardowe wyniki” w teście osiągnięć są uważane za pomiary w skali interwałowej, ale trudno to udowodnić. ^[24]

Pomiar stosunku

Skala ilorazowa jest konstruowana poprzez określenie równości relacji. Na przykład, jeśli na wadze obiekt A waży dwa identyczne obiekty B, to można powiedzieć, że A jest dwa razy cięższy od B i można nadać im odpowiednie liczby, na przykład „A waży 2 gramy” i „B waży 1 gram". Kluczową ideą jest to, że takie wskaźniki pozostają takie same niezależnie od zastosowanych jednostek skali; na przykład stosunek A do B pozostaje taki sam, niezależnie od tego, czy używa się gramów, czy uncji. Długość, rezystancja i temperatura Kelvina to inne rzeczy, które można zmierzyć na skalach proporcjonalnych. Niektóre właściwości psychologiczne, takie jak głośność dźwięku, można mierzyć w skali ilorazowej. ^[24]

Projekt badawczy

Projekty jednokierunkowe

Najprostszym projektem eksperymentalnym jest projekt jednokierunkowy, w którym występuje tylko jedna zmienna niezależna. Najprostszy rodzaj projektu jednokierunkowego obejmuje tylko dwie grupy, z których każda otrzymuje jedną wartość zmiennej niezależnej. Model dwugrupowy zazwyczaj składa się z grupy eksperymentalnej (grupy, która jest leczona) i grupy kontrolnej (grupy, która nie jest leczona). ^[25]

Projekt jednokierunkowy można rozszerzyć do projektu jednokierunkowego, obejmującego wiele grup. Tutaj pojedyncza zmienna niezależna przyjmuje trzy lub więcej poziomów. ^[26] Ten rodzaj projektu jest szczególnie przydatny, ponieważ może pomóc w zarysowaniu funkcjonalnej relacji między zmienną niezależną i zmienną zależną.

Projekty czynnikowe

Projekty jednokierunkowe są ograniczone, ponieważ pozwalają naukowcom przyjrzeć się tylko jednej zmiennej niezależnej na raz, podczas gdy wiele interesujących zjawisk jest zależnych od wielu zmiennych. Z tego powodu RA Fisher spopularyzował stosowanie projektów czynnikowych. Wzory czynnikowezawierają dwie lub więcej zmiennych niezależnych, które są całkowicie „skrzyżowane”, co oznacza, że ​​na każdym poziomie każda zmienna niezależna pojawia się w połączeniu z każdym poziomem wszystkich innych zmiennych niezależnych. Plany czynnikowe mają etykiety, które określają liczbę zmiennych niezależnych oraz liczbę poziomów każdej zmiennej niezależnej w projekcie. Na przykład, plan czynnikowy 2x3 ma dwie niezależne zmienne (ponieważ w opisie są dwie liczby), przy czym pierwsza zmienna ma dwa poziomy, a druga trzy.

Główne efekty i interakcje

Efekty zmiennych niezależnych w badaniach czynnikowych, traktowane pojedynczo, określane są jako efekty główne. Odnosi się to do ogólnego wpływu zmiennej niezależnej, uśredniając wszystkie poziomy innych zmiennych niezależnych. Efekt główny to jedyny efekt wykrywalny w konstrukcji jednokierunkowej. ^[27] Często ważniejsze niż efekty główne są „interakcje”, które występują, gdy wpływ jednej zmiennej niezależnej na zmienną zależną zależy od poziomu drugiej zmiennej niezależnej. Na przykład zdolność do złapania piłki (zmienna zależna) może zależeć od interakcji ostrości wzroku (zmienna niezależna 1) i wielkości łapanej piłki (zmienna niezależna nr 2). Osoba z dobrym wzrokiem może najłatwiej złapać małą piłkę, a osoba z bardzo słabym wzrokiem lepiej poradzi sobie z dużą piłką, więc można powiedzieć, że te dwie zmienne wchodzą w interakcję.

Projekty wewnątrz- i międzyobiektowe

Dwa podstawowe podejścia do projektowania badań to projektowanie wewnątrzprzedmiotowe i projektowanie międzyprzedmiotowe . W projektach wewnątrzobiektowych lub powtarzanych pomiarów każdy uczestnik służy więcej niż jednemu lub być może wszystkim warunkom badania. W projektach międzyobiektowych każdy uczestnik służy tylko w jednym warunku eksperymentu. ^[28]Projekty wewnątrzobiektowe mają znaczną przewagę nad projektami międzyobiektowymi, zwłaszcza jeśli chodzi o złożone plany czynnikowe, które mają wiele warunków. W szczególności projekty wewnątrzobiektowe eliminują wady osobowe, czyli pozbywają się skutków wynikających z różnic między podmiotami, które nie mają związku z badanym zjawiskiem. Jednak projekt wewnątrzobiektowy ma poważną wadę możliwych skutków sekwencji. Ponieważ każdy uczestnik służy w więcej niż jednym stanie, upływ czasu lub wykonanie wcześniejszego zadania może wpłynąć na wykonanie późniejszego zadania. Na przykład uczestnik może nauczyć się czegoś z pierwszego zadania, co ma wpływ na drugie. ^[29]

Instrumenty eksperymentalne

Instrumenty używane w psychologii eksperymentalnej ewoluowały wraz z postępem technicznym i zmieniającymi się wymaganiami eksperymentów. Najwcześniejsze instrumenty, takie jak Hipp Chronoscope i kymograf, były pierwotnie używane do innych celów. Poniższa lista ilustruje niektóre z różnych instrumentów stosowanych na przestrzeni lat.

Chronoskop / chronograf Hipp

Ten instrument, wynaleziony przez Matthäusa Hippa około 1850 roku, wykorzystuje wibrującą trzcinę do odmierzania czasu w tysięcznych częściach sekundy. Pierwotnie zaprojektowany do eksperymentów w fizyce, później został przystosowany do badania prędkości pocisków. ^[30] Po wprowadzeniu do fizjologii, został ostatecznie wykorzystany w psychologii do pomiaru czasu reakcji i czasu trwania procesów psychicznych.

Stereoskop

Pierwszy stereoskop został wynaleziony przez Wheatstone'a w 1838 roku . ^[31] Przedstawia on dwa nieco różne obrazy, po jednym dla każdego oka, w tym samym czasie. Zazwyczaj obrazy są zdjęciami tego samego obiektu wykonanymi z pozycji aparatu, które naśladują położenie i rozdzielenie oczu w głowie. Kiedy patrzy się przez steroskop, zdjęcia stapiają się w jeden obraz, który przekazuje potężne poczucie głębi i solidności.

Kimograf

Opracowany przez Carla Ludwiga w XIX wieku kymograf jest obrotowym bębnem, na którym ruchomy rylec śledzi wielkość pewnej miary w funkcji czasu. Kymograf jest podobny do wariografu, w którym pasek papieru przesuwa się pod jednym lub kilkoma pisakami. Kymograf był pierwotnie używany do pomiaru ciśnienia krwi, a później był używany do pomiaru skurczów mięśni i dźwięków mowy. W psychologii był często używany do rejestrowania czasów reakcji.

Fotokymografy

To urządzenie jest rejestratorem fotograficznym. Do utrwalania zdjęć używał luster i światła. Wewnątrz niewielkiego pudełka ze szczeliną na światło znajdują się dwie rolki napędowe z folią łączącą je. Światło przechodzi przez szczelinę, aby nagrywać na filmie. Niektóre fotokymografy mają obiektyw, dzięki czemu można uzyskać odpowiednią prędkość filmu.

Galwanometr

Galwanometr to wczesny przyrząd służący do pomiaru natężenia prądu elektrycznego. Hermann von Helmholtz użył go do wykrywania sygnałów elektrycznych generowanych przez impulsy nerwowe, a tym samym do pomiaru czasu, w jakim impulsy przemieszczają się między dwoma punktami na nerwie.

Audiometr

Aparat ten został zaprojektowany do wytwarzania kilku stałych częstotliwości o różnych poziomach natężenia. Może albo dostarczać ton do ucha badanego, albo przesyłać drgania dźwiękowe do czaszki. Eksperymentator zazwyczaj używa audiometru, aby znaleźć próg słuchowy osoby badanej. Dane otrzymane z audiometru nazywane są audiogramem.

Kolorymetry

Określają one kompozycję kolorystyczną, mierząc jej trójkolorową charakterystykę lub dopasowanie próbki koloru. Tego typu urządzenie byłoby używane w eksperymentach wizualnych. ^[24]

Algezjometry i algometry

Oba są mechaniczną stymulacją bólu. Posiadają ostry jak igła punkt bodźca, dzięki czemu nie dają wrażenia ucisku. Eksperymentatorzy używają ich podczas przeprowadzania eksperymentu z analgezją.

Olfaktometr

Olfaktometr to dowolne urządzenie służące do pomiaru węchu. Najbardziej podstawowym typem we wczesnych badaniach było umieszczenie badanego w pomieszczeniu zawierającym określoną odmierzoną ilość substancji zapachowej. Bardziej skomplikowane urządzenia obejmują jakąś formę urządzenia wąchającego, takie jak szyjka butelki. Najpopularniejszym olfaktometrem znalezionym w laboratoriach psychologicznych w pewnym momencie był olfaktometr Zwaardemker. Miał dwie szklane rurki nosowe wystające przez ekran. Jeden koniec wkłada się do komory bodźca, drugi koniec bezpośrednio do nozdrzy.

Labirynty

Prawdopodobnie jednym z najstarszych instrumentów do badania pamięci byłby labirynt. Wspólnym celem jest dostanie się z punktu A do punktu B, jednak labirynty mogą różnić się wielkością i złożonością. Dwa rodzaje labiryntów powszechnie stosowanych u szczurów to labirynt promienisty i labirynt wodny Morrisa. ^[32] Labirynt ramion promienistych składa się z wielu ramion rozchodzących się promieniście od centralnego punktu. Każde ramię ma na końcu mały kawałek jedzenia. Labirynt wodny Morrisa ma na celu przetestowanie uczenia przestrzennego. Wykorzystuje dużą okrągłą kałużę wody, która jest nieprzezroczysta. Szczur musi pływać, dopóki nie znajdzie platformy ewakuacyjnej, która jest ukryta tuż pod powierzchnią wody.

Elektroencefalograf (EEG)

EEG jest instrumentem, który może odzwierciedlać zsumowaną aktywność elektryczną zespołów komórek nerwowych w mózgu. Pierwotnie był używany jako próba poprawy diagnoz medycznych. Później stał się kluczowym instrumentem dla psychologów w badaniu aktywności mózgu i do dziś pozostaje kluczowym instrumentem używanym w tej dziedzinie.

Funkcjonalne obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (fMRI)

fMRI to urządzenie, które może wykrywać zmiany poziomu tlenu we krwi w czasie. Wzrost poziomu tlenu we krwi pokazuje, gdzie występuje aktywność mózgu. Są to dość nieporęczne i drogie instrumenty, które na ogół można znaleźć w szpitalach. Są najczęściej używane do eksperymentów poznawczych.

Pozytonowa tomografia emisyjna (PET)

PET służy również do badania aktywności mózgu. Może wykrywać leki wiążące receptory neuroprzekaźników w mózgu. Wadą PET jest to, że wymaga wstrzykiwania radioizotopów do organizmu, aby można było zmapować aktywność mózgu. Radioizotopy szybko się rozpadają, więc nie gromadzą się w organizmie.

Niektóre obszary badawcze wykorzystujące metody eksperymentalne

Stosowanie metod eksperymentalnych było być może główną cechą odróżniającą psychologię od filozofii pod koniec XIX wieku. ^[33] Od tego czasu eksperymenty stanowią integralną część większości badań psychologicznych. Poniżej znajduje się próbka niektórych głównych obszarów, w których stosuje się metody eksperymentalne.

Psychologia poznawcza

Niektóre z głównych tematów badanych przez psychologów poznawczych to pamięć , uczenie się , rozwiązywanie problemów i uwaga . Większość eksperymentów poznawczych odbywa się w laboratorium, a nie w środowisku społecznym; odbywa się to głównie w celu zapewnienia maksymalnej kontroli zmiennych eksperymentalnych i minimalnej interferencji ze strony nieistotnych zdarzeń i innych aspektów sytuacji. Stosuje się bardzo wiele metod eksperymentalnych; często stosowane metody są opisane na głównych stronach wymienionych właśnie tematów. Oprócz badania zachowań eksperymentatorzy mogą używać fMRI lub PET, aby móc zobaczyć, które obszary mózgu są aktywne podczas przetwarzania poznawczego.

Poznanie zwierząt

Poznawanie zwierząt odnosi się do zdolności umysłowych zwierząt innych niż ludzie, a badania w tej dziedzinie często koncentrują się na sprawach podobnych do tych, które interesują psychologów poznawczych wykorzystujących ludzi. Badania kognitywne z wykorzystaniem zwierząt mogą często dokładniej kontrolować warunki i wykorzystywać metody niedostępne dla badań z ludźmi. Ponadto procesy takie jak warunkowanie my pojawiają się w prostszej formie u zwierząt, niektóre zwierzęta wykazują unikalne zdolności (takie jak lokalizacja echa u nietoperzy), które wyjaśniają ważne funkcje poznawcze, a badania na zwierzętach często mają ważne implikacje dla przetrwania i ewolucji gatunków.

Odczucia i percepcja

Eksperymenty na odczuciach i percepcji mają bardzo długą historię w psychologii eksperymentalnej (patrz Historia powyżej). Eksperymentatorzy zazwyczaj manipulują bodźcami wpływającymi na wzrok, słuch, dotyk, węch, smak i propriocepcję. Pomiar sensoryczny odgrywa dużą rolę w terenie, obejmując wiele aspektów funkcjonowania sensorycznego - na przykład minimalne rozróżnialne różnice w jasności lub wykrywanie zapachów; taki pomiar wymaga użycia przyrządów, takich jak oscylator, tłumik, stroboskop i wiele innych wymienionych wcześniej w tym artykule. Eksperymenty badają również subtelne zjawiska, takie jak iluzje wizualne czy emocje wywołane różnego rodzaju bodźcami.

Psychologia behawioralna

Behawiorystyczne podejście do psychologii osiągnęło szczyt popularności w połowie XX wieku, ale nadal leży u podstaw wielu badań eksperymentalnych i zastosowań klinicznych. Jej założycielami są takie postacie jak Ivan Pavlov , John B. Watson i BF Skinner . Eksperymentalne badania Pavlova dotyczące układu pokarmowego u psów doprowadziły do ​​rozległych eksperymentów, dzięki którym ustalił podstawowe zasady warunkowania klasycznego. Watson spopularyzował behawiorystyczne podejście do ludzkiego zachowania; jego eksperymenty z Małym Albertem są szczególnie dobrze znane. Skinner odróżnił kondycjonowanie instrumentalne od kondycjonowania klasycznegoi ustalił eksperymentalną analizę zachowania jako główny składnik późniejszego rozwoju psychologii eksperymentalnej.

Psychologia społeczna

Psychologowie społeczni stosują metody eksperymentalne, zarówno w laboratorium, jak i poza nim, próbując zrozumieć ludzkie interakcje społeczne. Dwa szeroko cytowane eksperymenty w eksperymencie psychologii społecznej to eksperyment więzienny Stanford przeprowadzony przez Philipa Zimbardo w 1971 roku i eksperyment Milgrama posłuszeństwa Stanleya Milgrama . W obu eksperymentach zwykłe osoby zostały nakłonione do zaangażowania się w niezwykle okrutne zachowanie, co sugeruje, że na takie zachowanie może bardzo silnie wpływać presja społeczna. Ze względu na możliwy negatywny wpływ na uczestników żaden z tych eksperymentów nie mógł być obecnie legalnie przeprowadzany w Stanach Zjednoczonych.

Rada ds. Przeglądu Instytucjonalnego (IRB)

W Stanach Zjednoczonych IRB (Institutional Review Boards) odgrywają ważną rolę w monitorowaniu prowadzenia eksperymentów psychologicznych. Ich obecność jest wymagana prawem w instytucjach takich jak uniwersytety, w których prowadzone są badania psychologiczne. Ich celem jest upewnienie się, że eksperymenty nie naruszają kodeksów etycznych ani wymogów prawnych; w ten sposób chronią ludzi przed krzywdą fizyczną lub psychiczną i zapewniają humanitarne traktowanie osobników zwierzęcych. IRB musi dokonać przeglądu procedury stosowanej w każdym eksperymencie przed rozpoczęciem tego eksperymentu. IRB zapewnia również, że uczestnicy-ludzie z wyprzedzeniem wyrażają świadomą zgodę; oznacza to, że uczestnikom mówi się o ogólnym charakterze eksperymentu i o tym, czego się od nich wymaga. Istnieją trzy rodzaje przeglądu, które może przeprowadzić IRB - przegląd zwolniony, przyspieszony i pełny.^[34]

Krytyka

Szkoła we Frankfurcie

Jedna szkoła przeciwna psychologii eksperymentalnej została powiązana ze szkołą frankfurcką, która nazywa swoje idee „ teorią krytyczną ”. ^[35] Psychologowie krytyczni twierdzą, że psychologia eksperymentalna traktuje ludzi jako byty niezależne od kontekstu kulturowego, ekonomicznego i historycznego, w którym istnieją. Według krytycznych psychologów, takich jak Herbert Marcuse , te konteksty ludzkich procesów psychicznych i zachowań są zaniedbywane . W ten sposób psychologowie eksperymentalni malują niedokładny portret ludzkiej natury, jednocześnie udzielając milczącego poparcia panującemu porządkowi społecznemu, według teoretyków krytycznych, takich jak Theodor Adorno i Jürgen Habermas (w swoich esejach wDebata pozytywistyczna w socjologii niemieckiej ).

Zobacz także

• Psychologia empiryczna
• Zarys psychologii
• Towarzystwo Psychonomiczne
• Sackett cyrk samoselekcji
• Towarzystwo Psychologów Eksperymentalnych

Notatki

Referencje

Zasoby biblioteczne dotyczące psychologii eksperymentalnej

Zasoby w Twojej bibliotece Zasoby w innych bibliotekach

• Nudne, Edwin G. (1950). Historia psychologii eksperymentalnej (wyd. 2). Prentice-Hall.
• Solso, Robert L. i MacLin, M. Kimberly (2001). Psychologia eksperymentalna: podejście do przypadku (wyd. 7). Boston: Allyn i Bacon. ISBN 978-0-205-41028-6.