Turkse taal

Van Wikipedia, de gratis encyclopedie
Ga naar navigatie Ga naar zoeken

Turks
Türkçe (zelfstandig naamwoord, bijwoord)
Türk dili (zelfstandig naamwoord)
UitspraakTurks :[ˈtyɾctʃe] ( luister ) audio luidsprekerpictogram
Türk dili : Turkse uitspraak:  [ˈtyɾc 'dili]
inheems inTurkije (officieel), Noord-Cyprus (officieel), Cyprus (officieel), Azerbeidzjan , Irak , Syrië , Libanon , Griekenland , Bulgarije , Roemenië , Kosovo , Noord-Macedonië , Bosnië en Herzegovina
RegioAnatolië , Balkan , Cyprus , Mesopotamië , Levant , Transkaukasië
etniciteitTurkse mensen
Moedertaalsprekers
Meer dan 80 miljoen (2021 schatting) [1]
88 miljoen ( L1 + L2 ) [2]
vroege vormen
Standaardformulieren
  • Istanboel Turks
dialecten
Latijn ( Turks alfabet )
Turks Braille
Officiële status
Officiële taal in
Cyprus
Noord-Cyprus
Turkije
organisaties:
Erkende minderheidstaal
in
Gereguleerd doorTurkse taalvereniging
Taalcodes
ISO 639-1tr
ISO 639-2tur
ISO 639-3tur
Glottoloognucl1301
Linguaspherepart of 44-AAB-a
Kaart van Turkse taal.png
  Landen waar Turks een officiële taal is
  Landen waar het wordt erkend als een minderheidstaal
  Landen waar het in ten minste één gemeente wordt erkend als een minderheidstaal en mede-officieel
Dit artikel bevat IPA -fonetische symbolen. Zonder de juiste ondersteuning voor weergave ziet u mogelijk vraagtekens, vakjes of andere symbolen in plaats van Unicode - tekens. Zie Help:IPA voor een inleidende gids over IPA-symbolen .
Een Turkse spreker uit Kosovo.

Turks ( Türkçe ( luister )audio luidsprekerpictogram , Türk dili ), ook wel Istanbul Turks [15] [16] [17] ( İstanbul Türkçesi ) of Turks Turks ( Türkiye Türkçesi ), wordt het meest gesproken van de Turkse talen , met ongeveer 70 tot 80 miljoen sprekers. Het is de nationale taal van Turkije . Aanzienlijke kleinere groepen Turkssprekenden bestaan ​​in Irak , Syrië , Duitsland , Oostenrijk , Bulgarije , Noord-Macedonië ,[18] Noord-Cyprus , [19] Griekenland , [20] de Kaukasus en andere delen van Europa en Centraal-Azië . Cyprus heeft de Europese Unie verzocht om Turks als officiële taal toe te voegen, ook al is Turkije geen lidstaat. [21]

In het westen verspreidde de invloed van het Ottomaanse Turks - de verscheidenheid van de Turkse taal die werd gebruikt als de administratieve en literaire taal van het Ottomaanse rijk - zich naarmate het Ottomaanse rijk zich uitbreidde. In 1928, als een van de hervormingen van Atatürk in de beginjaren van de Republiek Turkije, werd het Ottomaanse Turkse alfabet vervangen door een Latijns alfabet .

De onderscheidende kenmerken van de Turkse taal zijn klinkerharmonie en uitgebreide agglutinatie . De basiswoordvolgorde van het Turks is subject-object-werkwoord . Turks heeft geen zelfstandige naamwoorden of grammaticaal geslacht . De taal maakt gebruik van eretitels en heeft een sterk TV-onderscheid dat verschillende niveaus van beleefdheid, sociale afstand , leeftijd, beleefdheid of bekendheid jegens de geadresseerde onderscheidt. Het meervoud van het voornaamwoord in de tweede persoon en de werkwoordsvormen worden uit respect gebruikt om naar een enkele persoon te verwijzen.

Classificatie

Turks is een lid van de Oghuz -groep van de Turkse familie. Andere leden zijn Azerbeidzjaans , gesproken in Azerbeidzjan en Noordwest- Iran , Gagauz van Gagauzië , Qashqai in Zuid - Iran en de Turkmenen van Turkmenistan . [22]

Classificatie van de Turkse talen is ingewikkeld. De migraties van de Turkse volkeren en hun daaruit voortvloeiende vermenging met elkaar en met volkeren die niet - Turkse talen spraken, hebben een taalkundige situatie van enorme complexiteit gecreëerd. [22]

Er is een voortdurende discussie over de vraag of de Turkse familie zelf een tak is van een grotere Altaïsche familie, waaronder Japans , Koreaans , Mongools en Tungusic . [23] De negentiende-eeuwse Oeral-Altaïsche theorie, die Turks met Finse , Hongaarse en Altaïsche talen groepeert, is controversieel. [24] De theorie was grotendeels gebaseerd op het feit dat deze talen drie kenmerken gemeen hebben: agglutinatie , klinkerharmonie en gebrek aan grammaticaal geslacht. [24]

Geschiedenis

De 10e-eeuwse Irk Bitig of "Boek der Waarzeggerij"

De vroegst bekende Oud-Turkse inscripties zijn de drie monumentale Orkhon-inscripties die in het moderne Mongolië zijn gevonden . Gebouwd ter ere van de prins Kul Tigin en zijn broer keizer Bilge Khagan , deze dateren uit de Tweede Turkse Khaganate (gedateerd 682-744 CE). [25] Na de ontdekking en opgraving van deze monumenten en bijbehorende stenen platen door Russische archeologen in de wijde omgeving van de Orkhon-vallei tussen 1889 en 1893, werd vastgesteld dat de taal op de inscripties de Oud-Turkse taal was, geschreven in het Oud-Turks . alfabet, ook wel aangeduid als "Turkse runen" of "runiform" vanwege een oppervlakkige gelijkenis met de Germaanse runenalfabetten . [26]

Met de Turkse expansie tijdens de Vroege Middeleeuwen (ca. 6e-11e eeuw), verspreidden volkeren die Turkse talen spraken zich over Centraal-Azië en bestreken ze een uitgestrekt geografisch gebied dat zich uitstrekt van Siberië tot aan Europa en de Middellandse Zee . Vooral de Seltsjoeken van de Oghuz-Turken brachten hun taal, Oghuz - de directe voorouder van de huidige Turkse taal - in de 11e eeuw naar Anatolië . [27] Ook tijdens de 11e eeuw, een vroege taalkundige van de Turkse talen, Mahmud al-Kashgari van de Kara-Khanid Khanate, publiceerde de eerste uitgebreide Turkse taal woordenboek en kaart van de geografische spreiding van Turkse sprekers in het Compendium van de Turkse dialecten (Ottomaans Turks: Divânü Lügati't-Türk ). [28]

Ottomaans Turks

Het 15e-eeuwse boek van Dede Korkut

Na de adoptie van de islam c. 950 door de Kara-Khanid Khanate en de Seljuq Turken , die beide worden beschouwd als de etnische en culturele voorouders van de Ottomanen , verwierf de administratieve taal van deze staten een grote verzameling leenwoorden uit het Arabisch en Perzisch . De Turkse literatuur tijdens de Ottomaanse periode, met name de Divan-poëzie , werd sterk beïnvloed door het Perzisch, waaronder het gebruik van poëtische meters en een grote hoeveelheid geïmporteerde woorden. De literaire en officiële taal tijdens de periode van het Ottomaanse Rijk (ca. 1299-1922) wordt Ottomaans-Turks genoemd, een mengeling van Turks, Perzisch en Arabisch die aanzienlijk verschilde en grotendeels onbegrijpelijk was voor het alledaagse Turks uit die periode. Het alledaagse Turks, bekend als kaba Türkçe of "ruw Turks", gesproken door de lager opgeleide, lagere en ook landelijke leden van de samenleving, bevatte een hoger percentage moedertaalwoordenschat en diende als basis voor de moderne Turkse taal. [29]

Taalhervorming en modern Turks

Atatürk Kemal.jpg
Dit artikel maakt deel uit van
een serie over
Mustafa Kemal Ataturk

hervormingen

kemalisme

Embleem van het voorzitterschap van Turkey.svg

Na de oprichting van de moderne staat Turkije en de schrifthervorming , werd in 1932 de Turkse Taalvereniging (TDK) opgericht onder het beschermheerschap van Mustafa Kemal Atatürk , met als doel onderzoek te doen naar het Turks. Een van de taken van de nieuw opgerichte vereniging was het initiëren van een taalhervorming om leenwoorden van Arabische en Perzische oorsprong te vervangen door Turkse equivalenten. [30] Door het gebruik van geïmporteerde woorden in de pers te verbieden, [ verduidelijking nodig ]de vereniging slaagde erin enkele honderden vreemde woorden uit de taal te verwijderen. Hoewel de meeste woorden die door de TDK in de taal werden geïntroduceerd, nieuw waren afgeleid van Turkse wortels, werd er ook voor gekozen om Oud-Turkse woorden, die al eeuwen niet meer waren gebruikt, nieuw leven in te blazen. [31] In 1935 publiceerde de TDK een tweetalig Ottomaans-Turks /Puur Turks woordenboek dat de resultaten van de taalhervorming documenteert. [32]

Door deze plotselinge verandering in de taal begonnen oudere en jongere mensen in Turkije te verschillen in hun woordenschat. Terwijl de generaties die vóór de jaren veertig zijn geboren, de neiging hebben om de oudere termen van Arabische of Perzische oorsprong te gebruiken, geven de jongere generaties de voorkeur aan nieuwe uitdrukkingen. Het wordt als bijzonder ironisch beschouwd dat Atatürk zelf in zijn lange toespraak voor het nieuwe parlement in 1927 een Ottomaanse stijl gebruikte die voor latere luisteraars zo vreemd klonk dat het drie keer moest worden "vertaald" in modern Turks: eerst in 1963, opnieuw in 1986, en meest recentelijk in 1995. [33]

De afgelopen decennia is de TDK voortdurend bezig geweest met het bedenken van nieuwe Turkse woorden om nieuwe concepten en technologieën uit te drukken wanneer ze de taal binnenkomen, meestal vanuit het Engels. Veel van deze nieuwe woorden, met name termen op het gebied van informatietechnologie, zijn wijdverbreid geaccepteerd. De TDK wordt echter af en toe bekritiseerd voor het bedenken van woorden die gekunsteld en kunstmatig klinken. Sommige eerdere wijzigingen - zoals bölem ter vervanging van fırka , "politieke partij" - konden ook niet worden goedgekeurd door de bevolking ( fırka is vervangen door het Franse leenwoord parti ). Sommige woorden die uit het Oud-Turks zijn hersteld, hebben gespecialiseerde betekenissen gekregen; bijvoorbeeld betik (oorspronkelijk "boek") wordt nu gebruikt om " script " te betekenenin de informatica . [34]

Enkele voorbeelden van moderne Turkse woorden en de oude leenwoorden zijn:

Ottomaans Turks Modern Turks Engelse vertaling Opmerkingen
müselles üçgen driehoek Samenstelling van het zelfstandig naamwoord üç ("drie") en het achtervoegsel -gen
tayyare uçak vliegtuig Afgeleid van het werkwoord uçmak ("vliegen"). Het woord werd voor het eerst voorgesteld om "luchthaven" te betekenen.
nispet oran verhouding Het oude woord wordt vandaag de dag nog steeds gebruikt in de taal samen met het nieuwe. Het moderne woord komt van het Oud-Turkse werkwoord or- ("knippen").
şimali Kuzey noorden Afgeleid van het Oud-Turkse zelfstandig naamwoord kuz ("koude en donkere plaats", "schaduw"). Het woord is hersteld van het Midden-Turkse gebruik. [35]
teşrinievvel ekim oktober Het zelfstandig naamwoord ekim betekent "de actie van het planten", verwijzend naar het planten van graanzaden in de herfst, wat wijdverbreid is in Turkije

Geografische distributie

Een advertentie van het IKEA filiaal in Berlijn , geschreven in de Duitse en Turkse taal.

Turks wordt als moedertaal gesproken door het Turkse volk in Turkije en door de Turkse diaspora in zo'n 30 andere landen. De Turkse taal is onderling verstaanbaar met Azerbeidzjaanse en andere Turkse talen. In het bijzonder bestaan ​​er Turkssprekende minderheden in landen die vroeger (geheel of gedeeltelijk) tot het Ottomaanse Rijk behoorden , zoals Irak [36] , Bulgarije, Cyprus , Griekenland (voornamelijk in West-Thracië ), de Republiek Noord-Macedonië, Roemenië en Servië. In Duitsland wonen meer dan twee miljoen Turkssprekenden; en er zijn aanzienlijke Turkssprekende gemeenschappen in de Verenigde Staten, Frankrijk, Nederland, Oostenrijk, België, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk. [37] Als gevolg van de culturele assimilatie van Turkse immigranten in gastlanden, spreken niet alle etnische leden van de diaspora de taal vloeiend. [38]

In 2005 sprak 93% van de Turkse bevolking het Turks als moedertaal, [39] ongeveer 67 miljoen in die tijd, waarbij Koerdische talen het grootste deel van de rest uitmaakten. [40]

Officiële status

Links: Tweetalig bord, Turks (boven) en Arabisch (onder), bij een Turkmeens dorp in het gouvernement Kirkuk , Irak .
Rechts: Verkeersborden in Prizren , Kosovo . Officiële talen zijn: Albanees (boven), Servisch (midden) en Turks (onder).

Turks is de officiële taal van Turkije en is een van de officiële talen van Cyprus . Turks heeft een officiële status in 38 gemeenten in Kosovo , waaronder Mamusha, [41] [42] , twee in de Republiek Macedonië en in het gouvernement Kirkuk in Irak. [43] [44]

In Turkije is de regelgevende instantie voor Turks de Turkse Taalvereniging ( Türk Dil Kurumu of TDK), die in 1932 werd opgericht onder de naam Türk Dili Tetkik Cemiyeti ("Vereniging voor Onderzoek naar de Turkse Taal"). De Turkse Taalvereniging werd beïnvloed door de ideologie van het taalpurisme : een van haar belangrijkste taken was inderdaad de vervanging van leenwoorden en van vreemde grammaticale constructies door equivalenten van Turkse oorsprong. [45] Deze veranderingen, samen met de goedkeuring van het nieuwe Turkse alfabet in 1928, vormden de moderne Turkse taalvandaag gesproken. De TDK werd een onafhankelijk orgaan in 1951, met de opheffing van de eis dat het moet worden voorgezeten door de minister van Onderwijs. Deze status hield aan tot augustus 1983, toen het in de grondwet van 1982 , na de militaire staatsgreep van 1980 , opnieuw werd omgezet in een overheidsorgaan . [31]

dialecten

Modern standaard Turks is gebaseerd op het dialect van Istanbul . [46] Dit "Istanbul Turks" ( İstanbul Türkçesi ) vormt het model van geschreven en gesproken Turks, zoals aanbevolen door Ziya Gökalp , Ömer Seyfettin en anderen. [47]

Dialectische variatie blijft bestaan, ondanks de nivellerende invloed van de standaard die sinds de jaren dertig in de massamedia en in het Turkse onderwijssysteem wordt gebruikt. [48] ​​Academische onderzoekers uit Turkije verwijzen vaak naar Turkse dialecten als ağız of şive , wat leidt tot een dubbelzinnigheid met het taalkundige concept van accent , dat ook met deze woorden wordt bedekt. Verschillende universiteiten en een toegewijde werkgroep van de Turkse Taalvereniging voeren projecten uit om Turkse dialecten te onderzoeken. Vanaf 2002 werd verder gewerkt aan de compilatie en publicatie van hun onderzoek als een uitgebreide dialectatlas van de Turkse taal.[49] [50]

Kaart van de belangrijkste subgroepen van Turkse dialecten in Zuidoost-Europa en het Midden-Oosten .

Sommige immigranten naar Turkije uit Rumelia spreken Rumeliaans Turks , waaronder de verschillende dialecten van Ludogorie , Dinler en Adakale, die de invloed van de getheoretiseerde Balkan-taalband laten zien . Kıbrıs Türkçesi is de naam voor Cypriotisch Turks en wordt gesproken door de Turks-Cyprioten . Edirne is het dialect van Edirne . Ege wordt gesproken in de Egeïsche regio, met een gebruik dat zich uitstrekt tot Antalya . De nomadische Yörüks van het Middellandse Zeegebiedvan Turkije hebben ook hun eigen dialect van het Turks. [51] Deze groep moet niet worden verward met de Yuruk-nomaden van Macedonië, Griekenland en Europees Turkije, die Gagauz-Turks op de Balkan spreken .

Güneydoğu wordt gesproken in het zuidoosten, ten oosten van Mersin . Doğu , een dialect in de regio Oost-Anatolië , heeft een dialectcontinuüm . De Meschetische Turken die in Kazachstan, Azerbeidzjan en Rusland wonen, evenals in verschillende Centraal-Aziatische landen, spreken ook een Oost-Anatolisch Turks dialect, afkomstig uit de gebieden Kars, Ardahan en Artvin en delen overeenkomsten met Azerbeidzjaans , de taal van Azerbeidzjan . [52]

De regio Centraal-Anatolië spreekt Orta Anadolu . Karadeniz , gesproken in het oostelijke deel van de Zwarte Zee en voornamelijk vertegenwoordigd door het Trabzon - dialect, vertoont substratuminvloed van het Grieks in fonologie en syntaxis ; [53] het is ook bekend als Laz-dialect (niet te verwarren met de Laz-taal ). Kastamonu wordt gesproken in Kastamonu en de omliggende gebieden. Karamanli Turks wordt gesproken in Griekenland, waar het Kαραμανλήδικα . wordt genoemd. Het is de literaire standaard voor de Karamanliden . [54]

fonologie

medeklinkers

Medeklinkerfonemen van Standaard Turks [55]
labiaal Tandheelkundig /
Alveolair 		Post-
alveolair 		Palataal Velaar Glottal
neus m N
Hou op stemloos P t t͡ʃ ( c ) k
geuit B D d͡ʒ ( ) _ ɡ
fricatief stemloos F s ʃ H
geuit v z ʒ
bij benadering ( ) _ ik J ( ) _
Kraan ɾ

Ten minste één bron beweert dat Turkse medeklinkers laryngeaal gespecificeerde drieweg-fortis-lenis (aanzuigend/neutraal/stemhebbend) zijn, zoals Armeens. [56]

Het foneem dat gewoonlijk wordt aangeduid als yumuşak g ("zachte g"), geschreven ⟨ğ⟩ in de Turkse spelling , vertegenwoordigt een klinkerreeks of een nogal zwakke bilabiale benadering tussen afgeronde klinkers, een zwakke palatale benadering tussen onafgeronde voorklinkers en een klinkerreeks elders. Het komt nooit voor aan het begin van een woord of een lettergreep, maar volgt altijd een klinker. Wanneer woordfinale of voorafgaand aan een andere medeklinker, verlengt het de voorgaande klinker. [57]

In inheemse Turkse woorden zijn de klanken [c] , [ɟ] en [l] complementair verdeeld met [k] , [ɡ] en [ ɫ] ; de eerste set komt naast voorklinkers voor en de laatste naast achterklinkers. De distributie van deze fonemen is echter vaak onvoorspelbaar in buitenlandse leningen en eigennamen. In dergelijke woorden komen [c] , [ɟ] en [l] vaak voor met achterste klinkers: [58] hieronder worden enkele voorbeelden gegeven.

medeklinkerontstemming

Turkse spelling weerspiegelt definitief-obstruent devoicing , een vorm van medeklinker mutatie waarbij een stemhebbende obstruent, zoals / bd dʒ ɡ/ , wordt devoiced tot [pt tʃ k] aan het einde van een woord of voor een medeklinker, maar behoudt zijn stem vóór een klinker. In leenwoorden is het stemhebbende equivalent van / k/ /g/ ; in inheemse woorden is het /ğ/ . [59] [60]

Obstruent verstemlozing in zelfstandige naamwoorden
onderliggende
medeklinker 		Gestemd
formulier 		Onderliggend
morfeem 		Woordenboekvorm Datief /
1sg aanwezig 		Betekenis
B P *kitab kitap kitaba boek (bruikleen)
C C *uc uç uca tip
D t *knop maar Boeda dij
G k *reng renk renge kleur (lening)
G k *ekmeğ ekmek ekmeğe brood

Dit is analoog aan talen zoals Duits en Russisch , maar in het geval van Turks wordt de spelling meestal zo gemaakt dat deze overeenkomt met het geluid. In enkele gevallen, zoals ad /at/ 'name' (dative ada ), wordt de onderliggende vorm echter behouden in de spelling (zie at /at/ 'horse', dative ata ). Andere uitzonderingen zijn od 'vuur' vs. ot 'kruid', sac 'plaatwerk', saç 'haar'. De meeste leenwoorden, zoals kitap hierboven, worden uitgesproken als uitgesproken, maar een paar zoals hac 'hajj', şad 'happy','vreemd' of 'vreemdeling' tonen ook hun onderliggende vormen. [ citaat nodig ]

Inheemse zelfstandige naamwoorden van twee of meer lettergrepen die eindigen op /k/ in woordenboekvorm zijn bijna allemaal //ğ// in onderliggende vorm. De meeste werkwoorden en monosyllabische zelfstandige naamwoorden zijn echter onderliggend //k// . [61]

klinkers

Klinkers van het Turks. Van Zimmer & Orgun (1999 :155)

De klinkers van de Turkse taal zijn, in alfabetische volgorde, ⟨a⟩, ⟨e⟩, ⟨ı⟩, ⟨i⟩, ⟨o⟩, ⟨ö⟩, ⟨u⟩, ⟨ü⟩. [62] Het Turkse klinkersysteem kan worden beschouwd als driedimensionaal, waarbij klinkers worden gekenmerkt door hoe en waar ze worden gearticuleerd, waarbij drie belangrijke kenmerken centraal staan: voor- en achterkant , afgerond en onrond en klinkerhoogte . [63] Klinkers zijn geclassificeerd [±back], [±round] en [±high]. [64]

De enige tweeklanken in de taal zijn te vinden in leenwoorden en kunnen worden gecategoriseerd als vallende tweeklanken die gewoonlijk worden geanalyseerd als een reeks van /j/ en een klinker. [57]

klinker harmonie

Turkse klinkerharmonie Voorklinkers Achterklinkers
niet afgerond afgerond niet afgerond afgerond
Medeklinker e /e/ ik / ik/ ü /j/ ö /ø/ een /a/ ı /ɯ/ u /u/ o /o/
Tweevoudig (Backness) e een
Viervoudig (rugleuning + afronding) l ü l jij
Verkeersbord aan het Europese einde van de Bosporus-brug in Istanbul . (Foto genomen tijdens de 28e Marathon van Istanbul in 2006)

Het principe van klinkerharmonie, dat de Turkse woordvorming en suffixatie doordringt, is te wijten aan de natuurlijke menselijke neiging tot spaarzaamheid van spierinspanning. [65] Dit principe wordt in het Turks uitgedrukt door middel van drie regels:

  1. Als de eerste klinker van een woord een achterklinker is, is elke volgende klinker ook een achterklinker; als de eerste een voorklinker is, is elke volgende klinker ook een voorklinker. [65]
  2. Als de eerste klinker niet afgerond is, geldt dat ook voor de volgende klinkers. [65]
  3. Als de eerste klinker is afgerond, zijn de volgende klinkers ofwel afgerond en dichtbij of onafgerond en open. [66]

De tweede en derde regel minimaliseren de spierinspanning tijdens het spreken. Meer specifiek houden ze verband met het fenomeen van labiale assimilatie: [67] als de lippen afgerond zijn (een proces dat spierkracht vereist) voor de eerste klinker, kunnen ze afgerond blijven voor de volgende klinkers. [66] Als ze voor de eerste klinker onafgerond zijn , doet de spreker niet de extra spierkracht om ze daarna af te ronden. [65]

Grammaticale affixen hebben "een kameleonachtige kwaliteit", [68] en gehoorzamen aan een van de volgende patronen van klinkerharmonie:

  • tweevoudig ( -e/-a ) : [69] het locatief - achtervoegsel is bijvoorbeeld -de na voorklinkers en -da na achterklinkers. De notatie -de ² is een handige afkorting voor dit patroon.
  • viervoudig ( -i/-ı/-ü/-u ) : het achtervoegsel van de genitief is bijvoorbeeld -in of -ın na onafgeronde klinkers (respectievelijk voor of achter); en -ün of -un na de corresponderende afgeronde klinkers. In dit geval wordt de steno-notatie -in 4 gebruikt.

Praktisch betekent het tweevoudige patroon (ook wel de e-type klinkerharmonie genoemd) dat in de omgeving waar de klinker in de woordstam voor in de mond wordt gevormd, het achtervoegsel de e-vorm zal aannemen, terwijl als het wordt gevormd in de rug zal het de a-vorm aannemen. Het viervoudige patroon (ook wel het i-type genoemd) is zowel voor afronding als voor/achterkant. [70] De volgende voorbeelden, gebaseerd op de copula -dir 4 ("[het] is"), illustreren de principes van i-type klinkerharmonie in de praktijk: Türkiye' dir ("het is Turkije"), [71] kapı dır ("het is de deur"), maar gün dür ("het is de dag"), palto dur("het is de jas"). [72]

Uitzonderingen op klinkerharmonie

Dit zijn vier woordklassen die uitzonderingen zijn op de regels van klinkerharmonie:

  1. Inheemse, niet-samengestelde woorden , bijv . dahi "ook", ela "lichtbruin", elma "appel", hangi "welke", hani "waar", haydi "kom op", inanmak "geloven", kardeş "broeder, " şişman "dik", anne "moeder"
  2. Inheemse samengestelde woorden , bijv . bugün "vandaag", dedikodu "roddels"
  3. Vreemde woorden , bijv . ferman (< Farsi فرماندهی "commando"), mikrop (< Franse microbe "microbe"), piskopos (< Grieks επίσκοπος "bisschop")
  4. Onveranderlijke achtervoegsels: -daş (wat staat voor algemene gehechtheid aan het concept dat door het zelfstandig naamwoord wordt uitgedrukt), -yor (wat de tegenwoordige tijd in de derde persoon aanduidt), -ane (bijvoeglijke naamwoorden of zelfstandige naamwoorden veranderen in bijwoorden), -ken (betekent "terwijl ze zijn" ), –leyin (betekent "in/at/tijdens"), -imtrak (verzwakking van een bijvoeglijk naamwoord van kleur of smaak op een manier die vergelijkbaar is met het Engelse achtervoegsel -ish als in blauwachtig), -ki (een voornaamwoord of bijvoeglijk naamwoord uit een bijwoord of een zelfstandig naamwoord in de locatieve naamval), -gil (betekent "het huis of de familie van"), -gen (verwijzend naar de naam van vliegtuigfiguren)
onveranderlijk achtervoegsel Turks voorbeeld Betekenis in het Engels Opmerkingen
–daş meslektaş "collega" Van Meslek "beroep."
–yor geliyor "hij/zij/het komt" Van gel- "om te komen."
–ane şahane "vorstelijk" Van şah , "koning".
–ken uyurken "tijdens het slapen" Van uyu– , "om te slapen."
–leyin sabahleyin "in de ochtend" Van sabah , 'morgen'.
–imtrak ekşimtrak "zuur" Van ekşi , "zuur".
–ki ormandaki "(dat) in het bos" Van orman , "bos."
–gil annemgiller "familie van mijn moeder" Van annem , "mijn moeder."
–gen altıgen "zeshoek" Van altı , "zes."

Het verkeersbord op de foto hierboven illustreert verschillende van deze kenmerken:

  • een inheemse samenstelling die de klinkerharmonie niet gehoorzaamt: Orta+köy ("middendorp" -een plaatsnaam)
  • een leenwoord dat ook de klinkerharmonie schendt: viyadük (< Frans viaduc "viaduct")
  • het bezittelijk achtervoegsel -i 4 harmoniseert met de laatste klinker (en verzacht de k door medeklinkerafwisseling ): viyadüğü [ nodig citaat ]

De regels van klinkerharmonie kunnen per regionaal dialect verschillen. Het dialect van het Turks dat wordt gesproken in de regio Trabzon in het noordoosten van Turkije volgt de verminderde klinkerharmonie van het oude Anatolische Turks , met de extra complicatie van twee ontbrekende klinkers (ü en ı), dus er is geen palatale harmonie . Het is waarschijnlijk dat elün "je hand" betekende in het Oud-Anatolisch. Terwijl het bezittelijk bezit van de 2e persoon enkelvoud zou variëren tussen achter- en voorklinker, -ün of -un, zoals in elün voor "uw hand" en kitabun voor "uw boek", betekent het ontbreken van ü klinker in het Trabzon-dialect -un zou zijn gebruikt in beide gevallen - elun en kitabun . [73]

Woord-accent

Met de onderstaande uitzonderingen zijn Turkse woorden oxytone (met accent op de laatste lettergreep).

Uitzonderingen op woordaccentregels

  1. Plaatsnamen zijn niet oxytone: [65] Anádolu (Anatolië), İstánbul . De meeste plaatsnamen worden geaccentueerd op hun eerste lettergreep zoals in Páris en Zónguldak . Dit geldt wanneer plaatsnamen op dezelfde manier worden gespeld als zelfstandige naamwoorden, die oxytone zijn: mısír (maïs), Mísır (Egypte), sirkecı̇́ (azijnverkoper), Sı̇́rkeci (district in Istanbul), bebék (pop, baby), Bébek (district in Istanbul), ordú (leger), Órdu (een Turkse stad aan de Zwarte Zee).
  2. Buitenlandse zelfstandige naamwoorden behouden meestal hun oorspronkelijke accentuering , [65] bijv. lokánta (<Italiaans locanda "restaurant"), ólta (<Grieks βόλτα "vislijn"), gazéte (<Italiaanse gazetta "krant")
  3. Sommige woorden over familieleden [66] en levende wezens [66] hebben een onregelmatige accentuering: ánne (moeder), ábla (oudere zus), görúmce (zus van echtgenoot), yénge ( vrouw van broer), hála (tante van vaderszijde), téyze (moeder van moederszijde ) tante), ámca (oom van vaderszijde), çekı̇́rge (sprinkhaan), karínca (mier), kokárca (skunk)
  4. Bijwoorden [66] worden meestal geaccentueerd op de eerste lettergreep , bijv. şı̇́mdi (nu), sónra (na), ánsızın (plotseling), gérçekten (echt), (maar gerçektén (uit de werkelijkheid)), kíşın (tijdens de winter)
  5. Samengestelde woorden [67] worden geaccentueerd op het einde van het eerste element , bijv. çíplak (naakt), çırílçıplak (naakt), bakán (minister), báşbakan (premier)
  6. Verkleinwoorden geconstrueerd door het achtervoegsel -cik worden geaccentueerd op de eerste lettergreep, bijvoorbeeld úfacık (heel klein), évcik (klein huis)
  7. Woorden met enclitische achtervoegsels, -le (betekent "met"), -ken (betekent "terwijl"), -ce (maakt een bijwoord), -leyin (betekent "in" of "tijdens"), -me (ontkenning van de verbale stam), -yor (aanduiding van de tegenwoordige tijd)
enclictisch achtervoegsel Turks voorbeeld Betekenis in het Engels
–le memnuniyétle graag gedaan
–ken yazárken tijdens het schrijven
–ce hayváncasına beestachtig
–leyin gecéleyin S'avonds
-mij anlamádı hij/zij/het begreep het niet
–yor gelyor hij/zij/het komt eraan
  • Enclitische woorden , die de accentuering naar de vorige lettergreep verschuiven, bijv. –ol (betekent zijn), mi (wat een vraag aanduidt), gibi (betekent vergelijkbaar met), için (voor), ki (dat), de (te)
enclictisch achtervoegsel Turks voorbeeld Betekenis in het Engels
–ol als een apart woord arkadaşím idi hij/zij was mijn vriend
–ol als achtervoegsel arkadaşímdı hij/zij was mijn vriend
mi anlamadí mı heeft hij/zij het niet begrepen?
gibi sizı̇́n gibi zoals jou
için benı̇́m icin voor mij
ki diyorlár ki ólmıyacak ze zeggen dat het niet zal gebeuren
de biz de wij ook

Syntaxis

Zin groepen

Turks heeft twee groepen zinnen: verbale en nominale zinnen. In het geval van een verbale zin is het predikaat een eindig werkwoord, terwijl het predikaat in de nominale zin geen openlijk werkwoord heeft of een werkwoord in de vorm van de copula ol of y (varianten van "zijn"). Voorbeelden van beide worden hieronder gegeven: [74]

zinstype Turks Engels
Onderwerp predikaat
verbaal Necla okula gitti Necla ging naar school
Nominaal (geen werkwoord) Necla öğretmen Necla is een leraar
(kop) Necla ev-de- y -miş (koppeltekens geven achtervoegsels aan) Blijkbaar is Necla thuis

Negatie

De twee groepen zinnen hebben verschillende manieren om ontkenning te vormen. Een nominale zin kan worden ontkend door het woord değil toe te voegen . De bovenstaande zin zou bijvoorbeeld Necla öğretmen değil worden ('Necla is geen leraar'). De verbale zin vereist echter de toevoeging van een negatief achtervoegsel -me aan het werkwoord (het achtervoegsel komt na de stam maar vóór de tijd): Necla okula gitmedi ('Necla ging niet naar school'). [75]

Ja nee vragen

In het geval van een verbale zin wordt een vragende clitic mi toegevoegd na het werkwoord en staat op zichzelf, bijvoorbeeld Necla okula gitti mi? ('Ging Necla naar school?'). In het geval van een nominale zin komt mi na het predikaat maar vóór het persoonlijke einde, dus bijvoorbeeld Necla, siz öğretmen misiniz ? ('Necla, ben jij [formeel, meervoud] een leraar?'). [75]

Woord volgorde

De woordvolgorde in eenvoudige Turkse zinnen is over het algemeen subject-object-werkwoord , zoals in het Koreaans en Latijn , maar in tegenstelling tot het Engels, voor verbale zinnen en subject-predikaat voor nominale zinnen. Aangezien het Turks echter een systeem voor het markeren van hoofdletters heeft en de meeste grammaticale relaties worden weergegeven met behulp van morfologische markers, is de SOV-structuur vaak minder relevant en kan deze variëren. De SOV-structuur kan dus worden beschouwd als een "pragmatische woordvolgorde" van taal, een die voor grammaticale doeleinden niet afhankelijk is van de woordvolgorde. [76]

Onmiddellijk preverbaal

Beschouw de volgende eenvoudige zin die aantoont dat de nadruk in het Turks ligt op het element dat onmiddellijk aan het werkwoord voorafgaat: [77]

Woord volgorde Focus
SOV Ahmet

Ahmet

yumurta-yı

ei (accusatief)

jedi

at

ongemarkeerd: Ahmet heeft het ei opgegeten
SVO Ahmet jedi yumurta-yı de focus ligt op het onderwerp: Ahmet (het was Ahmet die het ei at)
OVS Yumurta-yı jedi Ahmet de focus ligt op het object: ei (het was een ei dat Ahmet at)

postpredicaat

De postpredikaatpositie betekent wat in het Turks achtergrondinformatie wordt genoemd, informatie waarvan wordt aangenomen dat deze bekend is bij zowel de spreker als de luisteraar, of informatie die in de context is opgenomen. Beschouw de volgende voorbeelden: [74]

zinstype Woord volgorde
Nominaal S-predikaat Bu ev güzelmiş (blijkbaar is dit huis prachtig) ongemarkeerd
predikaat-s Güzelmiş bu ev (het is blijkbaar mooi, dit huis) het is duidelijk dat de zin over dit huis gaat
verbaal SOV Bana da bir kahve getir (geef me ook een koffie) ongemarkeerd
Bana da getir bir kahve (geef mij er ook een, een koffie) het is duidelijk dat het een koffie is die de spreker wil

Onderwerp

Er is enige discussie geweest onder taalkundigen of Turks een onderwerp-prominente (zoals Engels) of onderwerp-prominente (zoals Japans en Koreaans) taal is, waarbij recente wetenschap suggereert dat het inderdaad zowel onderwerp als onderwerp-prominent is. [78] Dit heeft directe gevolgen voor de woordvolgorde, aangezien het mogelijk is dat het onderwerp wordt opgenomen in de werkwoordszin in het Turks. Er kan S/O-inversie zijn in zinnen waar het onderwerp belangrijker is dan het onderwerp.

Grammatica

Turks is een agglutinerende taal en gebruikt vaak affixen , en in het bijzonder achtervoegsels of uitgangen. [79] Een woord kan veel achtervoegsels hebben en deze kunnen ook worden gebruikt om nieuwe woorden te maken, zoals het maken van een werkwoord van een zelfstandig naamwoord, of een zelfstandig naamwoord van een werkwoordswortel (zie de sectie over Woordvorming ). De meeste affixen geven de grammaticale functie van het woord aan. [80] De enige inheemse voorvoegsels zijn allitererende intensiverende lettergrepen die worden gebruikt met bijvoeglijke naamwoorden of bijwoorden: bijvoorbeeld sım sıcak ("kokend heet" < sıcak ) en mas mavi ("helderblauw" < mavi ). [81]

Het uitgebreide gebruik van voorvoegsels kan leiden tot lange woorden, bijvoorbeeld Çekoslovakyalılaştıramadıklarımızdanmışsınızcasına , wat betekent "Zoals jij een van degenen bent die we blijkbaar niet in het Tsjechoslowaaks konden omzetten". Hoewel deze zaak gekunsteld is, komen er vaak lange woorden voor in normaal Turks, zoals in deze kop van een krantenrubriek: Bayramlaşamadıklarımız (Bayram [festival]-Recipr-Impot-Partic-Plur-PossPl1; "Degenen van ons met wie we niet de groeten van het seizoen uitwisselen"). [82] Een ander voorbeeld is te zien in het laatste woord van deze kop van de online Turkse Spellinggids ( İmlâ Kılavuzu ): Dilde birlik, ulusal birliğin vazgeçilemezlerindendir("Eenheid in taal is een van de onmisbare dingen [dispense-Pass-Impot-Plur-PossS3-Abl-Copula] van nationale eenheid ~ Taalkundige eenheid is een sine qua non van nationale eenheid"). [83]

Zelfstandige naamwoorden

Geslacht

Turks heeft geen grammaticaal geslacht en het geslacht van personen heeft geen invloed op de vorm van woorden. Het voornaamwoord o van de derde persoon kan verwijzen naar "hij", "zij" of "het". Ondanks dit gebrek heeft het Turks nog steeds manieren om het geslacht in zelfstandige naamwoorden aan te geven:

  1. De meeste huisdieren hebben mannelijke en vrouwelijke vormen, bijvoorbeeld aygır (hengst), kısrak (merrie), boğa (stier), inek (koe).
  2. Voor andere dieren kan het geslacht worden aangegeven door het woord dişi (vrouwelijk) voor het overeenkomstige zelfstandig naamwoord toe te voegen, bijv. dişi kedi (vrouwelijke kat).
  3. Voor mensen kan het vrouwelijk geslacht worden aangegeven door het woord kız (meisje) of kadın (vrouw) toe te voegen, bijvoorbeeld kadın kahraman (heldin) in plaats van kahraman (held).
  4. Sommige buitenlandse woorden van Franse of Arabische oorsprong hebben al aparte vrouwelijke vormen, bijvoorbeeld aktris (actrice).
  5. De Servo-Kroatische vrouwelijke achtervoegsel -ica wordt gebruikt in drie leningen: kraliçe (koningin), imparatoriçe (keizerin) en çariçe (tsarina). Dit achtervoegsel werd gebruikt in het neologisme tanrıça (<Oud-Turkse tanrı "god").

Geval

Er is geen bepaald lidwoord in het Turks, maar de bepaaldheid van het object wordt geïmpliceerd wanneer de accusatieve uitgang wordt gebruikt (zie hieronder). Turkse zelfstandige naamwoorden dalen door het nemen van naamvalsuitgangen. Er zijn zes naamvallen van zelfstandige naamwoorden in het Turks, met alle uitgangen na klinkerharmonie (weergegeven in de tabel met behulp van de steno -superscriptnotatie ). Aangezien het achterzetsel ile vaak als achtervoegsel op het zelfstandig naamwoord wordt gezet, analyseren sommigen het als een instrumentele naamval , hoewel het de genitief gebruikt met persoonlijke voornaamwoorden, enkelvoud aanwijzende en vragende kim . De meervoudsmarkering -ler ² volgt onmiddellijk het zelfstandig naamwoord voor hoofdletters of andere affixen (bijvköylerin "van de dorpen"). [ citaat nodig ]

Geval Einde Voorbeelden Betekenis
köy "dorp" ağaç "boom"
Nominatief ∅ (geen) köy ağaç (het) dorp/boom
Accusatief -ik 4 köyü ağa c _ het dorp/boom
Genitief -in 4 köyün ağa c n het dorp/de bomen
van het dorp/de boom
Datief -e ² köye ağa c a naar het dorp/boom
locatief -de ² köyde ağaç t a in/op/bij het dorp/boom
ablatief -den ² köyden ağaç t an uit het dorp/boom
Instrumentaal -le ² köyle ağaçla met het dorp/boom

De naamvalmarkering wordt alleen gebruikt voor bepaalde objecten; vergelijk (bir) ağaç gördük "we zagen een boom" met ağacı gördük "we zagen de boom". [84] De meervoudsmarkering -ler ² wordt over het algemeen niet gebruikt wanneer een klasse of categorie wordt bedoeld: ağaç gördük kan even goed betekenen "we zagen bomen [als we door het bos liepen]" - in tegenstelling tot ağaçları gördük "we zagen de bomen [in kwestie]". [ citaat nodig ]

De verbuiging van ağaç illustreert twee belangrijke kenmerken van de Turkse fonologie: assimilatie van medeklinkers in achtervoegsels ( ağaç t an, ağaç t a ) en het uiten van laatste medeklinkers voor klinkers ( ağa c ın, ağa ca a, ağa c ı ). [ citaat nodig ]

Bovendien kunnen zelfstandige naamwoorden achtervoegsels hebben die een persoon toewijzen : bijvoorbeeld -imiz 4 , "onze". Met de toevoeging van de copula (bijvoorbeeld -im 4 , "I am") kunnen volledige zinnen worden gevormd. Het vragende deeltje mi 4 volgt onmiddellijk op het woord dat in vraag wordt gesteld, en ook op de klinkerharmonie: köye mi? "[gaat] naar het dorp?", ağaç mı? "[is het een] boom?". [ citaat nodig ]

Turks Engels
ev (het huis
evler (de huizen
evin jouw (zing.) huis
eviniz je (meerv./formele) huis
evim mijn huis
evimde bij mij thuis
evlerinizin van je huizen
evlerinizden van je huizen
evlerinizdendi (hij/zij/het) was van jullie huizen
evlerinizdenmiş (hij/zij/het) was (blijkbaar/naar verluidt) van jullie huizen
Evinizdeyim. Ik ben bij je thuis.
Evinizdeymişim. Ik was (blijkbaar) bij jou thuis.
Evinizde miyim? Ben ik bij jou thuis?

Persoonlijke voornaamwoorden

De Turkse persoonlijke voornaamwoorden in de nominatief zijn ben (1s), sen (2s), o (3s), biz (1pl), siz (2pl , of 2h) en onlar (3pl). Ze worden regelmatig geweigerd met enkele uitzonderingen: benim (1s gen.); bizim (1pl gen.); bana (1s dat.); sana (2s dat.); en de schuine vormen van o gebruiken de wortel op . Zoals eerder vermeld, nemen alle aanwijzende enkelvoud en persoonlijke voornaamwoorden de genitief aan wanneer ile erop wordt aangebracht: benimle (1s ins.), bizimle(1pl ins.); maar op un la (3s ins.), onlarla (3pl ins.). Alle andere voornaamwoorden (reflexieve kendi enzovoort) worden regelmatig verbogen. [ citaat nodig ]

Zelfstandige naamwoorden ( tamlama )

Twee zelfstandige naamwoorden of groepen zelfstandige naamwoorden kunnen op twee manieren worden samengevoegd:

  • bepaalde (bezittelijke) verbinding ( belirtili tamlama ). Bijv. Türkiye'nin sesi "de stem van Turkije (radiostation)": de stem die bij Turkije hoort. Hier wordt de relatie weergegeven door de genitiefuitgang -in 4 toegevoegd aan het eerste zelfstandig naamwoord; het tweede zelfstandig naamwoord heeft het derde-persoonsachtervoegsel van bezit -(s)i 4 .
  • onbepaalde (kwalificatie) verbinding ( belirtisiz tamlama ). Bijv. Türkiye Cumhuriyeti "Turkije-Republiek [85] = de Republiek Turkije": niet de republiek die bij Turkije hoort, maar de Republiek die Turkije is. Hier heeft het eerste zelfstandig naamwoord geen einde; maar het tweede zelfstandig naamwoord heeft de uitgang (s)i 4 — hetzelfde als in bepaalde verbindingen. [ citaat nodig ]

De volgende tabel illustreert deze principes. [86] In sommige gevallen zijn de bestanddelen van de verbindingen zelf verbindingen; voor de duidelijkheid zijn deze hulpverbindingen gemarkeerd met [vierkante haken]. De achtervoegsels die bij de koppeling betrokken zijn, zijn onderstreept. Merk op dat als de tweede groep van zelfstandige naamwoorden al een bezittelijk achtervoegsel had (omdat het op zichzelf een verbinding is), er geen verder achtervoegsel wordt toegevoegd.

Gekoppelde zelfstandige naamwoorden en zelfstandige naamwoorden
Definitief (bezittelijk) Onbepaald (kwalificatie) Aanvulling Betekenis
kimse nin yaıt _ niemands antwoord
"kimse" yaıt _ het antwoord "niemand"
Ataturk ' ün ev ik Atatürk's huis
Ataturk Bulvar _ Atatürk Boulevard (vernoemd naar, niet behorend tot Atatürk)
Orhan' n advertentie _ Orhans naam
"Orhan" advertentie _ de naam "Orhan"
R sessiz ik de medeklinker r
[ r sessizi ] nin söyleniş i uitspraak van de medeklinker r
Turk [ Dil Kurumu ] Turkse taalvereniging
[ Turkse Dili ] Dergi si Turkstalig tijdschrift
Ford [ aile arabası ] Ford gezinsauto
Ford' un [ aile arabası ] (Mr) Ford's gezinsauto
[ Ford ailesi ] nin Arabisch _ de auto van de familie Ford [87]
Ankara [ Koz Lisesi ] [88] Meisjesschool in Ankara
[ yıl sonu ] sınavlar _ eindejaarsexamens
Bulgaarse n [ Istanbul Baskonsolosluğu ] het Istanbul Consulaat-Generaal van Bulgarije (gevestigd in Istanbul, maar behorend tot Bulgarije)
[ [ İstanbul Üniversitesi ] [ Edebiyat Fakültesi ] ] [ [ Türk Edebiyatı ] Profesorü ] Hoogleraar Turkse literatuur aan de Faculteit der Letteren van de Universiteit van Istanbul
niet oud deli si "wat ben ik geworden!" [89] gek = parvenu die zichzelf lucht geeft

Zoals het laatste voorbeeld laat zien, kan de kwalificerende uitdrukking een substantiële zin zijn in plaats van een zelfstandig naamwoord of een zelfstandig naamwoordgroep. [90]

Er is een derde manier om de zelfstandige naamwoorden met elkaar te verbinden, waarbij beide zelfstandige naamwoorden geen achtervoegsels hebben ( takısız tamlama ). In dit geval fungeert het eerste zelfstandig naamwoord echter als een bijvoeglijk naamwoord, [91] bijv . Demir kapı (ijzeren poort), elma yanak ("appelwang", dwz rode wang), kömür göz ("kooloog", dwz blauw oog) :

Adjectieven

Turkse bijvoeglijke naamwoorden worden niet geweigerd . De meeste bijvoeglijke naamwoorden kunnen echter ook als zelfstandige naamwoorden worden gebruikt, in welk geval ze worden verworpen: bijv. güzel ("mooi") → güzeller ("(de) mooie / mensen"). Attributief gebruikt, bijvoeglijke naamwoorden gaan vooraf aan de zelfstandige naamwoorden die ze wijzigen. De bijvoeglijke naamwoorden var ("bestaand") en yok (" niet-bestaand ") worden in veel gevallen gebruikt waar het Engels "er is" of "hebben", bijv . süt yok ("er is geen melk", lit. "( de) melk (bestaat) niet"); de constructie " zelfstandig naamwoord 1 -GEN zelfstandig naamwoord 2 -POSS var/yok"zelfstandig naamwoord 2 "; imparatorun elbisesi yok "de keizer heeft geen kleren" ("(de) keizer van kleren - zijn niet-bestaande"); kedimin ayakkabıları yoktu ("mijn kat had geen schoenen", lit. "kat- mijn - van shoe - plur. - het bestaat niet - verleden tijd "). [ nodig citaat ]

Werkwoorden

Turkse werkwoorden duiden persoon aan . Ze kunnen negatief, potentieel ("kan") of niet-potentieel ("kan niet") worden gemaakt. Bovendien tonen Turkse werkwoorden de tijd ( heden , verleden , toekomst en aoristus ), stemming ( voorwaardelijk , imperatief , inferentieel , noodzakelijk en optatief ) en aspect . Ontkenning wordt uitgedrukt door het tussenvoegsel -me²- onmiddellijk na de stam.

Turks Engels
gel- (komen
gelebil- (te) kunnen komen
gelme- niet (te) komen
geleme- (om) niet in staat zijn om te komen
gelememiş Blijkbaar kon (s)hij niet komen
gelebilecek (s)hij zal kunnen komen
gelmeyebilir (s)hij mag (mogelijk) niet komen
gelebilirsen als je kunt komen
gelinir ( passief ) men komt, mensen komen
gelebilmeliydin je had moeten kunnen komen
gelebilseydin als je had kunnen komen
gelmeliydin je had moeten komen

Werkwoordsvormen

( Opmerking . Ter wille van de eenvoud wordt de term "tijd" hier overal gebruikt, hoewel voor sommige vormen "aspect" of "stemming" toepasselijker kan zijn.) Er zijn 9 eenvoudige en 20 samengestelde tijden in het Turks. 9 eenvoudige tijden zijn onvoltooid verleden ( di'li geçmiş ), inferentieel verleden ( miş'li geçmiş ), present continuous, simple present ( aorist ), toekomst, optatief, conjunctief, noodzakelijk ("moet") en imperatief. [92] Er zijn drie groepen samengestelde vormen. Verhaal ( hikaye ) is het getuige verleden van de bovenstaande vormen (behalve bevel), gerucht ( rivayet ) is het ongeziene verleden van de bovenstaande vormen (behalve onvoltooid verleden en bevel), voorwaardelijk ( koşul) is de voorwaardelijke vorm van de eerste vijf basistijden. [93] In het onderstaande voorbeeld wordt de tweede persoon enkelvoud van het werkwoord gitmek ("go"), stam gid-/git- getoond.

Engels van de basisvorm Basistijd Verhaal ( hikaye ) Gerucht ( rivayet ) Conditie ( kosul )
je ging gittin gittiydin – gittiysen
je bent gegaan gitmişsin gitmiştin gitmişmişsin gitmisen
jij gaat gidiyorsun gidiyordun gidiyormuşsun gidiyorsan
je (bent gewoon om) te gaan gidersin giderdin gidermissin gidersen
je zult gaan gideceksin gidecektin gidecekmişsin gideceksen
als je maar gaat gitsen gitseydin gitseymişsin –
mag je gaan gidesin gideydin gideymişsin –
je moet gaan gitmelisine gitmeliydin gitmeliymişsin –
Gaan! (imperatief) git – – –

Er zijn ook zogenaamde gecombineerde werkwoorden, die worden gemaakt door bepaalde werkwoordstammen (zoals bil of ver ) achter de oorspronkelijke stam van een werkwoord te voegen. Bil is het achtervoegsel voor de toereikendheidsstemming. Het is het equivalent van de Engelse hulpwerkwoorden "kunnen", "kunnen" of "kunnen". Ver is het achtervoegsel voor de snelheidsstemming, kal voor de eeuwigheidsstemming en yaz voor de naderende ("bijna") stemming. [94] Dus, terwijl gittin betekent "je ging", betekent gidebildin "je zou kunnen gaan" en gidiverdin betekent "je ging snel".

Attributieve werkwoorden (deelwoorden)

Turkse werkwoorden hebben attributieve vormen , waaronder heden, [95] vergelijkbaar met het Engelse tegenwoordige deelwoord (met de uitgang -en 2 ); toekomst ( -ecek 2 ); indirect/inferentieel verleden ( -miş 4 ); en aoristus ( -er 2 of -ir 4 ).

De belangrijkste functie van sommige van deze attributieve werkwoorden is het vormen van modificerende zinnen die gelijk zijn aan de relatieve bijzinnen die in de meeste Europese talen voorkomen. Het onderwerp van het werkwoord in een -en 2 vorm staat (mogelijk impliciet) in de derde persoon (hij/zij/het/zij); deze vorm, wanneer gebruikt in een wijzigende zin, verandert niet volgens nummer. De andere attributieve vormen die in deze constructies worden gebruikt, zijn de toekomst ( -ecek 2 ) en een oudere vorm ( -dik 4 ), die zowel huidige als vroegere betekenissen omvat. [96] Deze twee vormen hebben "persoonlijke uitgangen", die dezelfde vorm hebben als de bezittelijke achtervoegselsmaar geef de persoon en eventueel het nummer van het onderwerp van het attributieve werkwoord aan; bijvoorbeeld yediğ im betekent "wat ik eet", yediğ in betekent "wat je eet", enzovoort. Het gebruik van deze "persoonlijke of relatieve deelwoorden" wordt geïllustreerd in de volgende tabel, waarin de voorbeelden worden gepresenteerd volgens de naamval die zou worden gezien in de equivalente Engelse relatieve clausule. [97]

Engels equivalent Voorbeeld Vertaling
Naamval van relatief voornaamwoord Voornaamwoord letterlijke idiomatisch
Nominatief wie welke dat şimdi konuşan adam "nu gesproken man" de man (die nu aan het woord is)
Genitief wiens (naam) babası şimdi konuşan adam "vader-is nu aan het woord man" de man wiens vader nu aan het woord is
wiens (volgens) babasını dün gördüğüm adam "vader-is-ACC gisteren gezien-mijn man" de man wiens vader ik gisteren zag
bij wiens resimlerine baktığımız ressam "foto's-is-te-kijken-onze artiest" de artiest wiens foto's we hebben bekeken
van welke muhtarı seçildiği köy "burgemeester-het is gekozen-zijn dorp" het dorp waarvan hij tot burgemeester werd gekozen
van welke muhtarı seçilmek istediği köy het dorp waarvan hij burgemeester wil worden
Overige naamvallen (incl. voorzetsels) wie, welke yazdığım mektup "geschreven-mijn brief" de brief (die) ik schreef
van welke çıktığımız kapı "ontstond-onze deur" de deur waaruit we kwamen
waarop? geldikleri vapur "kom-hun schip" het schip waarop ze kwamen
welke + bijzin yaklaştığını anladığı hapishane günleri "benadering-hun-ACC begreep-zijn gevangenisdagen-zijn" de gevangenisdagen waarvan hij wist dat ze naderden [98] [99]

Vocabulaire

Oorsprong van de woorden in de Turkse woordenschat, die 104.481 woorden bevat, waarvan ongeveer 86% Turks en 14% van buitenlandse oorsprong

De laatste editie van 2010 van Büyük Türkçe Sözlük ( Groot Turks Woordenboek ), het officiële woordenboek van de Turkse taal, uitgegeven door de Turkse Taalvereniging, bevat 616.767 woorden, uitdrukkingen, termen en zelfstandige naamwoorden, inclusief plaatsnamen en persoonsnamen, zowel uit de standaardtaal als uit dialecten. [100]

De 2005-editie van Güncel Türkçe Sözlük , het officiële woordenboek van de Turkse taal, uitgegeven door de Turkse Taalvereniging, bevat 104.481 woorden, waarvan ongeveer 86% Turks en 14% van buitenlandse afkomst. [101] Tot de belangrijkste buitenlandse bijdragen aan de Turkse woordenschat behoren Arabisch, Frans, Perzisch, Italiaans, Engels en Grieks. [102]

Woordvorming

Het Turks maakt veelvuldig gebruik van agglutinatie om nieuwe woorden te vormen uit zelfstandige naamwoorden en werkwoordstammen. De meeste Turkse woorden zijn afkomstig van de toepassing van afgeleide achtervoegsels op een relatief klein aantal kernwoordenschat. [103]

Turks gehoorzaamt bepaalde principes als het gaat om suffixatie. De meeste achtervoegsels in het Turks zullen meer dan één vorm hebben, afhankelijk van de klinkers en medeklinkers in de basis-klinkerharmonieregels die van toepassing zijn; medeklinker-initiële achtervoegsels zullen het stemhebbende/stemloze karakter van de medeklinker in de laatste eenheid van de grondtoon volgen; en in het geval van klinker-initiële achtervoegsels kan een extra medeklinker worden ingevoegd als de wortel eindigt op een klinker, of het achtervoegsel kan zijn oorspronkelijke klinker verliezen. Er is ook een voorgeschreven volgorde van aanbrengen van achtervoegsels - als vuistregel gaan afgeleide achtervoegsels vooraf aan inflectionele achtervoegsels die worden gevolgd door clitics , zoals te zien is in de voorbeeldreeks woorden die zijn afgeleid van een substantieve wortel hieronder:

Turks Componenten Engels woord klasse
göz göz oog Zelfstandig naamwoord
gözlük göz + -lük bril Zelfstandig naamwoord
gözlükçü göz + -lük + -çü opticien Zelfstandig naamwoord
gözlükçülük göz + -lük + -çü + -lük opticiens vak Zelfstandig naamwoord
gözlem göz + -lem observatie Zelfstandig naamwoord
gözlemci göz + -lem + -ci waarnemer Zelfstandig naamwoord
gözle- göz + -le observeren Werkwoord (bestellen)
gözlemek göz + -le + -mek observeren Werkwoord infinitief)
gözetlemek göz + -et + -le + -mek piepen Werkwoord infinitief)

Een ander voorbeeld, beginnend met een werkwoordswortel:

Turks Componenten Engels woord klasse
ja- ja- liggen Werkwoord (bestellen)
yatmak yat-mak te gaan liggen Werkwoord infinitief)
yatık yat- + -(ı)k leunend Adjectief
yatak yat- + -ak bed, slaapplaats Zelfstandig naamwoord
yatay yat- + -ay horizontaal Adjectief
yatkın yat- + -gın geneigd tot; muf (van te lang liegen) Adjectief
yatr- yat- + -(ı)r- liggen Werkwoord (bestellen)
yatırmak yat- + -(ı)r-mak iets/iemand neerleggen Werkwoord infinitief)
yatırım yat- + -(ı)r- + -(ı)m neerleggen; storting, investering Zelfstandig naamwoord
yatırımcı yat- + -(ı)r- + -(ı)m + -cı deposant, belegger Zelfstandig naamwoord

Nieuwe woorden worden ook vaak gevormd door twee bestaande woorden samen te voegen tot een nieuwe, zoals in het Duits. Verbindingen kunnen van twee soorten zijn: kaal en (s)I . De kale samenstellingen, zowel zelfstandige naamwoorden als bijvoeglijke naamwoorden, zijn in feite twee woorden naast elkaar zonder toevoeging van achtervoegsels, bijvoorbeeld het woord voor vriendin kızarkadaş ( kız+arkadaş ) of zwarte peper karabiber ( kara+biber ). Hieronder volgen enkele voorbeelden van samengestelde woorden:

Turks Engels samenstellende woorden Letterlijke betekenis
pazartesi maandag pazar ("zondag") en ertesi ("na") na zondag
bilgisayar computer bilgi ("informatie") en zeg- ("te tellen") informatie Desk
gökdelen wolkenkrabber gök ("hemel") en del- ("doorboren") hemel piercer
başparmak duim baş ("prime") en parmak ("vinger") primaire vinger
önyargı vooroordeel ön ("voor") en yargı ("splitsen; oordeel") vooroordeel

De meeste samengestelde woorden in het Turks zijn echter (s)I -verbindingen, wat betekent dat het tweede woord wordt gemarkeerd door het bezittelijk achtervoegsel van de derde persoon. Enkele van dergelijke voorbeelden worden gegeven in de onderstaande tabel (let op klinkerharmonie ):

Turks Engels samenstellende woorden bezittelijk achtervoegsel
el çantası handtas el (hand) en çanta (tas) +s
masa örtüsü tafelkleed masa (tafel) en örtü (cover) +sü
çay bardağı thee glas çay (thee) en bardak (glas) +ı (de k verandert in ğ)

Schrijfsysteem

Atatürk introduceert het nieuwe Turkse alfabet aan de mensen van Kayseri . 20 september 1928. (Omslag van het Franse tijdschrift L'Illustration )

Turks wordt geschreven met behulp van een Latijns alfabet dat in 1928 door Atatürk werd geïntroduceerd ter vervanging van het Ottomaanse Turkse alfabet , een versie van het Perzisch-Arabische alfabet. Het Ottomaanse alfabet markeerde slechts drie verschillende klinkers - lange â, ū en ī - en bevatte verschillende overtollige medeklinkers, zoals varianten van z (die wel in het Arabisch maar niet in het Turks werden onderscheiden). Het weglaten van korte klinkers in het Arabische schrift zou het bijzonder ongeschikt maken voor het Turks, dat acht klinkers heeft . [104]

De hervorming van het schrift was een belangrijke stap in de culturele hervormingen van die periode. De taak van het voorbereiden van het nieuwe alfabet en het selecteren van de nodige aanpassingen voor klanken die specifiek zijn voor het Turks, werd toevertrouwd aan een taalcommissie die was samengesteld uit vooraanstaande taalkundigen, academici en schrijvers. De introductie van het nieuwe Turkse alfabet werd ondersteund door openbare onderwijscentra die door het hele land werden geopend, samenwerking met uitgeverijen en aanmoediging door Atatürk zelf, die door het land reisde om de nieuwe letters aan het publiek te onderwijzen. [105] Als gevolg daarvan was er een dramatische toename van geletterdheid vanaf het oorspronkelijke niveau van de Derde Wereld. [106]

Het Latijnse alfabet werd al vóór de 20e-eeuwse hervorming op de Turkse taal toegepast voor educatieve doeleinden. Voorbeelden zijn een Latijns-Albanees woordenboek uit 1635 van Frang Bardhi , die ook verschillende uitspraken in de Turkse taal heeft opgenomen als bijlage bij zijn werk (bijv . alma agatsdan irak duschamas [107] —"Een appel valt niet ver van zijn boom") .

Het Turks heeft nu een alfabet dat geschikt is voor de klanken van de taal: de spelling is grotendeels fonemisch , met één letter die overeenkomt met elk foneem . [108] De meeste letters worden ongeveer zoals in het Engels gebruikt, met als belangrijkste uitzondering ⟨c⟩, dat [dʒ] aangeeft (⟨j⟩ wordt gebruikt voor de [ʒ] die in Perzische en Europese leningen wordt gevonden); en de niet-gestippelde ⟨ı⟩, wat neerkomt op [ɯ] . Net als in het Duits vertegenwoordigen ⟨ö⟩ en ⟨ü⟩ [ø] en [y] . De letter ⟨ğ⟩ duidt in principe [ɣ] aan, maar heeft de eigenschap de voorgaande klinker te verlengen en elke volgende klinker te assimileren. De letters ⟨ş⟩ en ⟨ç⟩ vertegenwoordigen [ʃ]en [tʃ] , respectievelijk. Een circumflex wordt geschreven over achterklinkers na ⟨k⟩ en ⟨g⟩ wanneer deze medeklinkers [c] en [ɟ] vertegenwoordigen -bijna uitsluitend in Arabische en Perzische leningen . [109]

Het Turkse alfabet bestaat uit 29 letters (q, x, w weggelaten en ç, ş, ğ, ı, ö, ü toegevoegd); de volledige lijst is:

a, b, c, ç, d, e, f, g, ğ, h, ı, i, j, k, l, m, n, o, ö, p, r, s, ş, t, u, ü, v, y en z (Merk op dat de hoofdletter van i İ is en de kleine letter I is ı .)

De hierboven beschreven specifiek Turkse letters en spellingen worden geïllustreerd in deze tabel:

Turkse spelling Uitspraak Betekenis
Cağaloğlu dʒaːɫoːɫu [İstanbul district]
çalıştığı tʃaɫɯʃtɯː waar/dat hij/zij werkt/werkte
müjde mijnʒˈde goed nieuws
lazım laːˈzɯm vereist
mahkûm mahˈcum veroordeeld

Steekproef

Dostlar Beni Hatırlasın door Âşık Veysel Şatıroğlu (1894-1973), een minstreel en hoog aangeschreven dichter in de Turkse volksliteratuurtraditie .

Spelling IPA Vertaling
Ben Giderim Adım Kalır bæn ɟid̪e̞ɾim äd̪ɯm käɫɯɾ Ik vertrek, mijn naam blijft
Dostlar beni hatırlasın d̪o̞st̪ɫäɾ be̞ni hätɯɾɫäsɯn Mogen vrienden mij herinneren
Düğün olur bayram gelir d̪yjyn o̞ɫuɾ bäjɾäm ɟe̞liɾ Er zijn bruiloften, er zijn feesten
Dostlar beni hatırlasın d̪o̞st̪ɫäɾ be̞ni hätɯɾɫäsɯn Mogen vrienden mij herinneren

Can kafste durmaz uçar d͡ʒäŋ käfe̞st̪e̞ d̪uɾmäz ut͡ʃäɾ De ziel blijft niet opgesloten, hij vliegt weg
Dunya bir han konan göçer d̪ynjä biɾ häŋ ko̞nän ɟø̞t͡ʃæɾ De wereld is een herberg, bewoners vertrekken
Ay dolanır yıllar geçer äj d̪o̞ɫänɯɾ jɯɫːäɾ ɟe̞t͡ʃæɾ De maan dwaalt, jaren gaan voorbij
Dostlar beni hatırlasın d̪o̞st̪ɫäɾ be̞ni hätɯɾɫäsɯn Mogen vrienden mij herinneren

Kan bedenden ayrılacak d͡ʒän be̞d̪ænd̪æn äjɾɯɫäd͡ʒäk De ziel zal het lichaam verlaten
Tütmez baca yanmaz ocak t̪yt̪mæz bäd͡ʒä jänmäz o̞d͡ʒäk De schoorsteen zal niet roken, de oven zal niet branden
Selam olsun kucak kucak se̞läːm o̞ɫsuŋ kud͡ʒäk kud͡ʒäk Vaarwel tot ziens allemaal
Dostlar beni hatırlasın d̪o̞st̪ɫäɾ be̞ni hätɯɾɫäsɯn Mogen vrienden mij herinneren

Açar solar türlü çiçek ät͡ʃäɾ so̞läɾ t̪yɾly t͡ʃit͡ʃe̞c Verschillende bloemen bloeien en vervagen
Kimler gülmüş kim gülecek cimlæɾ ɟylmyʃ cim ɟyle̞d͡ʒe̞c Iemand lachte, iemand zal lachen
Murat yalan ölüm gerçek muɾät jäɫän ø̞lym ɟæɾt͡ʃe̞c Wensen zijn leugens, de dood is echt
Dostlar beni hatırlasın d̪o̞st̪ɫäɾ be̞ni hätɯɾɫäsɯn Mogen vrienden mij herinneren

Gün ikindi akşam olur ɟyn icindi äkʃäm o̞ɫuɾ Ochtend en middag veranderen in nacht
Gor ki başa neler gelir ø̞ɾ ci bäʃä ne̞læɾ ɟe̞liɾ En toch gebeuren er veel dingen met een persoon
Veysel gider adı kalır e̞jsæl ɟidæɾ äd̪ɯ käɫɯɾ Veysel vertrekt, zijn naam blijft
Dostlar beni hatırlasın d̪o̞st̪ɫäɾ be̞ni hätɯɾɫäsɯn Mogen vrienden mij herinneren

Fluitende taal

In de Turkse provincie Giresun communiceren de lokale bevolking in het dorp Kuşköy al meer dan 400 jaar met behulp van een gefloten versie van het Turks. De regio bestaat uit een reeks diepe valleien en de ongebruikelijke manier van communiceren maakt gesprekken over afstanden tot 5 kilometer mogelijk. De Turkse autoriteiten schatten dat er nog steeds zo'n 10.000 mensen de fluittaal gebruiken. In 2011 vond UNESCO fluiten van Turks echter een uitstervende taal en nam het op in de lijst van immaterieel cultureel erfgoed . Sindsdien heeft de plaatselijke onderwijsdirectie het als cursus op scholen in de regio geïntroduceerd, in de hoop het gebruik ervan nieuw leven in te blazen.

Een studie werd uitgevoerd door een Duitse wetenschapper van Turkse afkomst , Onur Güntürkün aan de Ruhr-universiteit, die 31 "sprekers" van kuş dili ("vogeltaal") uit Kuşköy observeerde, en hij ontdekte dat de gefloten taal de lexicale en syntactische structuur van de Turkse taal weerspiegelde . [110]

Turks computertoetsenbord

Een Turks computertoetsenbord met Q (QWERTY) lay-out.

De Turkse taal gebruikt twee gestandaardiseerde toetsenbordindelingen , bekend als de Turkse Q (QWERTY) en de Turkse F, waarbij de Turkse Q de meest voorkomende is.

Zie ook

Opmerkingen:

  1. ^ De Turkse taal is momenteel officieel in de districten Kirkuk , Kifri en Tuz Khurmatu . [9] [10] Daarnaast wordt hetdoor de regio Koerdistan beschouwd als een educatieve taal voor Iraakse Turkmenen . [11]
  2. ^ De Turkse taal is momenteel officieel in de gemeenten Gjilan , Zuid-Mitrovica , Vučitrn , Mamuša en Prizren . [12]
  3. ^ De Turkse taal is momenteel officieel in Centar Zupa en de gemeente Plasnica [13]

Referenties

  1. ^ a b c d e Johanson, Lars (2021), Turks , Cambridge University Press , ISBN 9781009038218, Turks is de grootste en krachtigste Turkse taal, gesproken door meer dan 80 miljoen mensen, een derde van het totale aantal Turkssprekenden... Turks is een erkende regionale minderheidstaal in Noord-Macedonië, Kosovo, Roemenië en Irak.
  2. ^ Kuribayashi, Yuu (2012). "Transitiviteit in het Turks: Een studie van valentieoriëntatie" (PDF) . Aziatische en Afrikaanse talen en taalkunde . 7 : 39-51.
  3. ^ Karcı, Durmuş (2018), "De effecten van taaltekens en identiteit van Meskhetian Turks in Kazachstan", Kesit Akademi Dergisi , 4 (13)
  4. ^ Behnstedt, Peter (2008). "Syrië". In Versteegh, Kees; Eid, Mushira; Elgibali, Alaa; Woidich, Manfred; Zaborski, Andrzej (red.). Encyclopedie van de Arabische taal en taalkunde . vol. 4. Uitgeverij Brill . P. 402. ISBN 978-90-04-14476-7.
  5. ^ "Bosnië en Herzegovina", het Europees Handvest voor regionale of minderheidstalen: Verzamelde teksten , Raad van Europa , 2010, blz. 107-108, ISBN 9789287166715
  6. ^ Rehm, Georg; Uszkoreit, Hans, eds. (2012), "De Kroatische taal in de Europese informatiemaatschappij", De Kroatische taal in het digitale tijdperk , Springer , p. 51, ISBN -nummer 9783642308826
  7. ^ Franceschini, Rita (2014). "Italië en de Italiaanssprekende regio's". In Fäcke, Christiane (red.). Handleiding voor taalverwerving . Walter de Gruyter GmbH. P. 546. ISBN 9783110394146. In Kroatië worden Albanees, Bosnisch, Bulgaars, Tsjechisch, Duits, Hebreeuws, Hongaars, Italiaans, Macedonisch, Pools, Roemeens, Romaans, Rusyn, Russisch, Montenegrijns, Slowaaks, Sloveens, Servisch, Turks en Oekraïens erkend (EACEA 2012, 18 , jaren 50)
  8. ^ Trudgill, Peter; Schreier, Daniel (2006), "Griekenland en Cyprus / Griechenland und Zypern", in Ulrich, Ammon (red.), Sociolinguïstiek / Soziolinguistik , Walter de Gruyter, p. 1886, ISBN -nummer 3110199874
  9. ^ [1] Tekst: Artikel 1 van de verklaring bepaalde dat geen enkele wet, regelgeving of officiële actie de rechten die voor de minderheden zijn geschetst, zou kunnen aantasten. Hoewel Arabisch de officiële taal van Irak werd, werd Koerdisch een uitvloeisel van de officiële taal in Sulaimaniya, en zowel Koerdisch als Turks werden officiële talen in Kirkuk en Kifri.
  10. ^ "Türkmenler, Türkçe tabelalardan memnun - Son Dakika" .
  11. ^ [2] Koerdistan: grondwet van de Iraakse regio Koerdistan
  12. ^ "Gemeente taal naleving in Kosovo" . OVSE Minsk Groep. De Turkse taal is momenteel officieel in de gemeenten Prizren en Mamuşa/Mamushë/Mamuša. In 2007 en 2008 erkenden de gemeenten Gjilan/Gnjilane, zuidelijk Mitrovicë/Mitrovica, Prishtinë/Priština en Vushtrri/Vučitrn ook Turks als officiële taal.
  13. ^ [3] Tekst: Turks is co-officieel in Centar Zupa en Plasnica
  14. ^ "Roemenië", het Europees Handvest voor regionale of minderheidstalen: Verzamelde teksten , Raad van Europa , 2010, pp 135-136, ISBN . 9789287166715
  15. ^ Martin J. Ball , (2010), Sociolinguïstiek Around the World: A Handbook , p. 121
  16. ^ [4] / I / Wovel in de 17e eeuw Istanbul Turks volgens Meninsky
  17. ^ Gülşah Durmuş, (2018), International Journal of Language Academy Volume 6/5 , p. 475/486
  18. ^ Boeschoten, Henrik. Turkse talen in contact .
  19. ^ "Cyprus" . Encyclopedie Brittannica . 2016.
  20. ^ "De moslimminderheid van Grieks Thracië" . Gearchiveerd van het origineel op 01-07-2017.
  21. ^ "Als de taal van de EU Roster zwelt, dus ook de last" , The New York Times , 4 januari 2017 , teruggehaald 17 maart 2017
  22. ^ a b Aalto, P. "Iraanse contacten van de Turken in pre-islamitische tijden," in Studia Turcica, ed. L. Ligeti, Boedapest, 1971, blz. 29-37.
  23. ^ Benzing, J. Einführung in das Studium der altäischen Philologie und der Turkologie, Wiesbaden, 1953.
  24. ^ a b Gandjeï, T. "Über die türkischen und mongolischen Elemente der persischen Dichtung der Ilchan-Zeit," in Ural-altaische Jahrbücher 30, 1958, blz. 229-31.
  25. ^ Erdal, Marcel (maart 2004). Een grammatica van het oude Turks .
  26. ^ "Een database met Turkse runiform-inscripties" .
  27. ^ Findley [ volledig citaat nodig ]
  28. ^ Soucek 2000
  29. ^ Glenny 2001 , p. 99
  30. ^ Zie Lewis (2002) voor een grondige behandeling van de Turkse taalhervorming.
  31. ^ a b Turkse Taalvereniging . "Türk Dil Kurumu - Tarihçe (Geschiedenis van de Turkse Language Association)" (in het Turks). Gearchiveerd van het origineel op 16 maart 2007 . Ontvangen 2007-03-18 .
  32. ^ Szurek, Emmanuel (2015/02/17). Aymes, Marc (red.). Orde en compromis: regeringspraktijken in Turkije van het late Ottomaanse rijk tot het begin van de 21e eeuw . Uitgeverij Bril . P. 94. ISBN 978-90-04-28985-7.
  33. ^ Zie Lewis (2002): 2-3 voor de eerste twee vertalingen. Voor de derde zie Bedi Yazıcı. "Nutuk: Özgün metin ve çeviri (Atatürk's Speech: originele tekst en vertaling)" (in het Turks). Gearchiveerd van het origineel op 28-09-2007 . Ontvangen 2007-09-28 .
  34. ^ "Öz Türkçeleştirme Çalışmaları" . Oke Bilgi . Gearchiveerd van het origineel op 14 juli 2019 . Ontvangen 29 mei 2014 .
  35. ^ Mütercim Asım (1799). Burhân-I Katı Tercemesi (in het Turks). Istanbul.
  36. ^ "Irak" . Encyclopedie Brittannica . 2016.
  37. ^ Gordon, Raymond G., Jr. (red.) (2005). "Ethnologue: Languages ​​of the World, vijftiende editie. Rapport voor taalcode: tur (Turks)" . Ontvangen 04-09-2011 . {{cite web}}: |author=heeft generieke naam ( help )CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  38. ^ Zie bijvoorbeeld citaten in Cindark, Ibrahim/Aslan, Sema (2004): Deutschlandtürkisch? . Institut für Deutsche Sprache, pagina 3.
  39. ^ Europese Commissie (2006). "Special Eurobarometer 243: Europeanen en hun talen (Survey)" (PDF) . Europa . Ontvangen 14-02-2010 .
  40. ^ Gordon, Raymond G., Jr. (red.) (2005). "Ethnologue: Languages ​​of the World, vijftiende editie. Rapport voor taalcode: kmr (Koerdisch)" . Ontvangen 2007-03-18 . {{cite web}}: |author=heeft generieke naam ( help )CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  41. ^ "Kosovo" . Encyclopedie Brittannica . 2016.
  42. ^ "Kosovo begint Turks als vijfde officiële taal in documenten te gebruiken" . Dagelijks Sabah . 9 juli 2015.
  43. ^ "Officiële regionale talen" . CIA World Factbook . 2002 . Ontvangen 2016-02-10 .
  44. ^ Güçlü, Yücel (januari 2007). "Wie is de eigenaar van Kirkuk? The Turkoman Case" . Midden-Oosten kwartaal .
  45. ^ De naam TDK zelf is een voorbeeld van dit proces. De woorden tetkik en cemiyet in de oorspronkelijke naam zijn beide Arabische leenwoorden (de laatste -i van cemiyeti is een Turks bezittelijk achtervoegsel); kurum is een inheems Turks woord gebaseerd op het werkwoord kurmak , "opzetten, gevonden". [ citaat nodig ]
  46. ^ Campbell, George (1995). "Turks". Beknopt compendium van de talen van de wereld . Londen: Rouge. P. 547.
  47. ^ "En iyi Istanbul Türkçesini kim konuşur?" . Milliyet . Ontvangen 2017/12/30 .
  48. ^ Johanson, Lars (2001), ontdekkingen op de Turkse taalkaart (PDF) , Swedish Research Institute in Istanbul, gearchiveerd van het origineel (PDF) op 5 februari 2007 , teruggehaald 18-03-2007
  49. ^ zsoy
  50. ^ Akalın, Şükrü Halûk (januari 2003). "Türk Dil Kurumu'nun 2002 yılı çalışmaları (Turkish Language Association voortgangsrapport voor 2002)" (PDF) . Türk Dili (in het Turks). 85 (613). ISSN 1301-465X . Gearchiveerd van het origineel (PDF) op 27 juni 2007 . Ontvangen 2007-03-18 .  
  51. ^ Shashi, Shyam Singh (1992). Encyclopedie van Geesteswetenschappen en Sociale Wetenschappen . Anmol-publicaties. P. 47 . Opgehaald op 26-03-2008 .
  52. ^ Aydıngün, Ayşegül; Harding, Çiğdem Balım; Hoover, Matthew; Kuznetsov, Igor; Swerdlow, Steve (2006), Meskhetian Turken: An Introduction to their History, Culture, and Resettelment Experiences (PDF) , Centre for Applied Linguistics, gearchiveerd van het origineel (PDF) op 14-07-2007
  53. ^ Brendemoen, B. (1996). "Conferentie over Turks in Contact, Netherlands Institute for Advanced Study (NIAS) in de Geesteswetenschappen en Sociale Wetenschappen, Wassenaar, 5-6 februari 1996". {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)
  54. ^ Balta, Evangelia (najaar 2017). "Het vertalen van boeken uit het Grieks in het Turks voor de Karamanli-orthodoxe christenen van Anatolië (1718-1856)". Internationaal tijdschrift voor Turkse studies . 23 (1–2): 20 – via Ebsco.
  55. ^ Zimmer & Orgun (1999) , blz. 154-155.
  56. ^ Petrova, Olga; Plapp, rozemarijn; Ringen, Catharina; Szentgyörgyi, Szilárd (2006). "Stem en aspiratie: Bewijs uit het Russisch, Hongaars, Duits, Zweeds en Turks" (PDF) . De taalkundige recensie . 23 (1): 1–35. doi : 10.1515/tlr.2006.001 . ISSN 0167-6318 . S2CID 42712078 . Gearchiveerd van het origineel (PDF) op 08-09-2018.   
  57. ^ a b Handboek van het IPA , p. 155
  58. ^ Lewis 2001 , blz. 93-4, 6
  59. ^ "Sesler ve ses uyumları "Geluiden en Vovel karmony"" (in het Turks). Turkish Language Association . Gearchiveerd van het origineel op 28-07-2012 . Ontvangen 2013-01-13 .
  60. ^ "Turkse medeklinkermutatie" . turkishbasics.com .
  61. ^ Lewis 2001 , blz. 10
  62. ^ De klinker vertegenwoordigd door ⟨ı⟩ wordt ook vaak getranscribeerd als ⟨ ɨ ⟩ in taalkundige literatuur.
  63. ^ Göksel, Asli; Kerslake, Celia (2005). Turks: een uitgebreide grammatica . Routing. blz. 24-25. ISBN 0-415-11494-2.
  64. ^ Khalilzadeh, Amir (winter 2010). "Klinkerharmonie in het Turks". Karadeniz Araştırmaları: Balkan, Kafkas, Doğu Avrupa Ve Anadolu İncelemeleri Dergisi . 6 (24): 141-150.
  65. ^ a b c d e f Mundy, C. Turkse syntaxis als kwalificatiesysteem. Oxford, 1957, blz. 279-305.
  66. ^ a b c d e Deny, J. Grammaire de la langue turque. Parijs, 1963.
  67. ^ a B von Gabain, A. Alttürkische Grammatik. Leipzig, 1950.
  68. ^ Lewis 1953 , blz. 21
  69. ^ Voor de termen tweevoudig en viervoudig , evenals de superscriptnotatie, zie Lewis (1953):21-22. In zijn recentere werken geeft Lewis er de voorkeur aan de superscripts weg te laten, omdat "dit niet nodig is als het principe eenmaal begrepen is" (Lewis [2001]:18).
  70. ^ Underhill, Robert (1976). Turkse grammatica . Cambridge, Massachusetts: The MIT Press. P. 25. ISBN 0-262-21006-1.
  71. ^ In de moderne Turkse spelling wordt een apostrof gebruikt om eigennamen te scheiden van eventuele achtervoegsels.
  72. ^ Echtgenoot, Olaf. "Diagnostisch gebruik van niet-woordherhaling voor het opsporen van taalstoornissen bij Turkssprekende minderheidskinderen in Noorwegen" . Working Papers Vakgroep Taal- en Communicatiewetenschap NTNV . 3/2006: 139-149 – via Academia.edu.
  73. ^ Boeschoten, Hendrik; Johanson, Lars; Milani, Vildan (2006). Turkse talen in contact . Otto Harrassowitz Verlag. ISBN 978-3-447-05212-2.
  74. ^ a b Goksel, Asli; Kerslake, Celia (2005). Turks: een uitgebreide grammatica . Routing. ISBN 0-415-11494-2.
  75. ^ a B Underhill, Robert (1976). Turkse grammatica . Cambridge, Massachusetts: The MIT Press. ISBN 0-262-21006-1.
  76. ^ Thompson, Sandra (april 1978). "Modern Engels vanuit typologisch oogpunt: enkele implicaties van de functie van woordvolgorde". Linguistische Berlichte . 1978 (54): 19-35 – via ProQuest.
  77. ^ Erguvanlı, Eser Emine (1984). De functie van woordvolgorde in de Turkse grammatica . Taalkunde Vol. 106. Berkeley: University of California Press. ISBN 0-520-09955-9.
  78. ^ Kiliçasaslan, Yilmaz. "Een typologische benadering van zinsstructuur in het Turks" (PDF) .
  79. ^ Deze sectie leunt zwaar op Lewis (2001) en, in mindere mate, Lewis (1953). Alleen de belangrijkste verwijzingen zijn specifiek gemarkeerd met voetnoten.
  80. ^ zie Lewis (2001) Hoofdstuk XIV.
  81. ^ "Het voorvoegsel, dat wordt geaccentueerd, is gemodelleerd naar de eerste lettergreep van het eenvoudige bijvoeglijk naamwoord of bijwoord, maar met de vervanging van m, p, r of s voor de laatste medeklinker van die lettergreep." Lewis (2001):55. Het voorvoegsel behoudt de eerste klinker van de basisvorm en vertoont dus een vorm van omgekeerde klinkerharmonie.
  82. ^ Dit "prachtige woord" verscheen ten tijde van Bayram , het feest dat het einde van de vastenmaand markeert . Lewis (2001): 287.
  83. ^ "İmlâ Kilavuzu" . Dilimiz.com. Gearchiveerd van het origineel op 06-10-2011 . Ontvangen 03-11-2011 .
  84. ^ Omdat het ook wordt gebruikt voor de onbepaalde accusatief, gebruikt Lewis de term "absolute case" in plaats van "nominatief". Lewis (2001):28.
  85. ^ Lewis wijst erop dat "een onbepaalde izafet-groep kan worden omgezet in verstaanbaar (hoewel niet noodzakelijkerwijs normaal) Engels door het gebruik van een koppelteken". Lewis (2001): 42.
  86. ^ De voorbeelden zijn ontleend aan Lewis (2001): 41-47.
  87. ^ Voor andere mogelijke permutaties van dit voertuig, zie Lewis (2001):46.
  88. ^ "Het is zeer belangrijk op te merken dat het achtervoegsel van de derde persoon niet wordt herhaald, hoewel men in theorie Ankara [Kız Lisesi] si zou kunnen verwachten ." Lewis (2001): 45 voetnoot.
  89. ^ Let op de overeenkomst met de Franse uitdrukking un m'as-tu-vu "a have-you-see-me?", dat wil zeggen, een ijdel en pretentieus persoon.
  90. ^ De term substantiële zin is die van Lewis. Lewis (2001: 257).
  91. ^ Demir, Celal (2007). "Türkiye Türkçesi Gramerlerinde İsim Tamlaması Sorunu ve Bir Tasnif Denemesi" [Het probleem van bijvoeglijk naamwoord in het Turks: een poging tot classificatie] (PDF) . Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi [Journal of Turkish World Studies] (in het Turks). 7 (1): 27–54 . Opgehaald op 29-03-2013 .
  92. ^ Yüksel Göknel:Turkse grammatica [ volledig citaat nodig ]
  93. ^ "Turkish Studies Vol 7/3" (PDF) (in het Turks). Gearchiveerd van het origineel (PDF) op 13-03-2013 . Opgehaald op 29-03-2013 .
  94. ^ "Dersimiz Edebiyat Online cursus" (in het Turks). Dersimizedebiyat.com . Ontvangen 2013-03-29 .
  95. ^ De conventionele vertaling van de filmtitel Dünyayı Kurtaran Adam , The Man Who Saved the World , gebruikt de verleden tijd. Semantisch gezien vindt zijn redding van de wereld plaats in het (narratieve) heden.
  96. ^ Zie Lewis (2001): 163-165, 260-262 voor een uitgebreide behandeling.
  97. ^ Voor de termen persoonlijk en relatief deelwoord, zie respectievelijk Lewis (1958):98 en Lewis (2001):163. De meeste voorbeelden zijn ontleend aan Lewis (2001).
  98. ^ Dit meer complexe voorbeeld uit Orhan Pamuk 's Kar ( Sneeuw ) bevat een geneste structuur: [ waarvan hij wist dat [ die naderde ]]. Maureen Freely 's meer beknopte en idiomatische vertaling is de dagen in de gevangenis waarvan hij wist dat die in het verschiet lagen . Merk op dat Pamuk de spelling hapisane gebruikt .
  99. ^ Vanuit het perspectief van de Turkse grammatica yaklaştığını anladığı is precies parallel aan babasını gördüğüm ( "wiens vader ik zag"), en kan daarom worden geparafraseerd als "wiens nadering hij begreep".
  100. ^ "Büyük Türkçe Sözlük Turkish Language Association" (in het Turks). Tdkterim.gov.tr. Gearchiveerd van het origineel op 28-03-2013 . Opgehaald op 29-03-2013 .
  101. ^ "Güncel Türkçe Sözlük" (in het Turks). Turkse Taalvereniging . 2005. Gearchiveerd van het origineel op 21 maart 2007 . Opgehaald op 21-03-2007 .
  102. ^ "Türkçe Sözlük (2005)'teki Sözlerin Kökenlerine Ait Sayısal Döküm (Numerieke lijst over de oorsprong van woorden in Türkçe Sözlük (2005) )" (in het Turks). Turkse Taalvereniging . 2005. Gearchiveerd van het origineel op 1 maart 2007 . Opgehaald op 21-03-2007 .
  103. ^ Göksel, Asli; Kerslake, Celia (2005). Turks: een uitgebreide grammatica . Routing. blz. 43-48. ISBN 0-415-11494-2.
  104. ^ Zimmer & Orgun (1999 : 155)
  105. ^ Dilaçar, Agop (1977). "Atatürk ve Yazım" . Türk Dili (in het Turks). 35 (307). ISSN 1301-465X . Ontvangen 2007-03-19 . 
  106. ^ Coulmas 1989 , blz. 243-244
  107. ^ In de moderne Turkse spelling: elma ağaçtan rak düşmez .
  108. ^ Celia Kerslake; Asli Goksel (11 juni 2014). Turks: een essentiële grammatica . Routing. P. 12. ISBN 978-1-134-04218-0.
  109. ^ Lewis (2001): 3-7. Merk op dat in deze gevallen de circumflex informatie over de voorgaande medeklinker overbrengt in plaats van de klinker waarover deze is geschreven.
  110. ^ "Noordelijk dorp Kuşköy communiceert nog steeds met verbazingwekkende Turkse fluittaal" . De dagelijkse Sabah . 16 februari 2016.

bronnen

Online bronnen

Verder lezen

  • Eyüboğlu, İsmet Zeki (1991). Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü [ Etymologisch Woordenboek van de Turkse taal ] (in het Turks). Sosyal Yayınları, Istanbul. ISBN 978975-7384-72-4.
  • Özel, Sevgi; Haldun zen; Ali Püsküllüoglu, eds. (1986). Atatürk'ün Türk Dil Kurumu ve Sonrası [ Tatürk 's Turkse taalvereniging en haar erfenis ] (in het Turks). Bilgi Yayenevi, Ankara. OCLC  18836678 .
  • Püsküllüoglu, Ali (2004). Arkadaş Türkçe Sözlük [ Arkadaş Turks woordenboek ] (in het Turks). Arkadaş Yayınevi, Ankara. ISBN 975-509-053-3.
  • Rezvani, B. "Türkçe Mi: Türkçe'deki İrani (Farsca, Dimilce, Kurmançca) Orijinli kelimeler Sözlüğü. [Turkse titel (vrij vertaald): Is dit Turks? Een etymologisch woordenboek van oorspronkelijk Iraans (Perzisch, Zazaki en Kurmanjidish) woorden]." (2006).

Externe links

Retrieved from "https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Turkish_language&oldid=1074881797"